Airbnb: To δίκτυο ενοικίασης κατοικιών που αλλάζει τις... διακοπές

Οι ιδρυτες: Από αριστερά, Brian Chesky, Nathan Blecharczyk και Joe Gebbia.


Η Χριστίνα, μια ελκυστική μορφωμένη γυναίκα που ζει σ’ ένα ανακαινισμένο νεοκλασικό στο κέντρο της Αθήνας, είχε πάντα μια κρυφή επιθυμία: να αποκτήσει ξενοδοχείο. Πού να φανταζόταν ότι πριν από ένα χρόνο το όνειρό της θα γινόταν πραγματικότητα... από σπόντα. Ακούγοντας από έναν φίλο της για την Airbnb, τη μεγαλύτερη διαδικτυακή πλατφόρμα στον κόσμο που φιλοξενεί καταχωρίσεις ενοικιαζόμενων κατοικιών, ξεκίνησε να νοικιάζει σε τουρίστες τον ξενώνα του σπιτιού της έναντι 50 ευρώ. «Εφόσον τον χρησιμοποιούσα μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, σκέφτηκα να το εκμεταλλευτώ ώστε να βγάζω ένα χαρτζιλίκι», μας λέει. Εφτιαξε λοιπόν το προφίλ της στην Airbnb, έβγαλε φωτογραφίες του χώρου και περίμενε μέχρι κάποιος να κάνει «κράτηση».

Μέσα σε ένα χρόνο έχει φιλοξενήσει πέντε άτομα: μια Ινδή ποιήτρια που ζει στην Αυστραλία, ένα κορίτσι από το Χονγκ Κονγκ που ήρθε στη χώρα μας για ένα σεμινάριο γιόγκα, έναν Αυστριακό επιστήμονα που επισκέφτηκε την πρωτεύουσα για ένα οικολογικό συνέδριο κ.ά. Η ιδιοκτήτρια του νεοκλασικού προσπαθεί πάντα να κάνει τους ξένους να αισθανθούν... σαν στο σπίτι τους: ετοιμάζει ένα welcome kit με οδηγίες για την περιοχή (από το «πώς φτάνει κανείς στο πλησιέστερο μετρό μέχρι πού είναι ο καλύτερος φούρνος της γειτονιάς»), βάζει στο μπάνιο καθαρές πετσέτες και όμορφα σαπουνάκια, τοποθετεί αρωματικά κεριά και προσφέρει «δύο σοκολατάκια, ένα υγείας και ένα γάλακτος, για να γευτούν και κάτι ελληνικό».

Η Χριστίνα δεν είναι η μόνη που νοικιάζει το σπίτι της για μικρά χρονικά διαστήματα σε ταξιδιώτες. Σύμφωνα με την Ενωση Ξενοδόχων Αττικής, περίπου έξι χιλιάδες ακίνητα, μόνο στην Αττική, διαφημίζονται στην ιστοσελίδα της Airbnb και σε άλλα παρεμφερή sites. Ψάχνοντας ανακαλύπτω ότι, αν κάποια τουρίστρια θέλει να διανυκτερεύσει μερικές ημέρες στην Αθήνα στις αρχές Αυγούστου, στην ιστοσελίδα της Airbnb θα βρει περίπου 800 διαθέσιμους χώρους προς ενοικίαση - από απλά δωμάτια ή διαμερίσματα μέχρι πολυτελείς βίλες και γιοτ. Οι επιλογές για μια οικογένεια μειώνονται στο μισό. Τα «τουριστικά» αυτά καταλύματα κοστίζουν από 7 έως 500 ευρώ ημερησίως.

Τελευταία, η Airbnb έχει εξελιχθεί από ένα εναλλακτικό κίνημα σε μια τεράστια οικονομική δύναμη, βοηθώντας εκατομμύρια τουρίστες που ψάχνουν για οικονομικά δωμάτια. Στα έξι χρόνια λειτουργίας της, έχει εξυπηρετήσει 9 εκατομμύρια ταξιδιώτες, ενώ μόνο τον περασμένο χρόνο είχαν προστεθεί περίπου 250 χιλιάδες ακίνητα στο ιστολόγιό της. Σύμφωνα με τους New York Times, η αξία της εκτιμάται στα 7,5 δισ. ευρώ.

Η αμερικανική εταιρεία έχει μπει τόσο δυναμικά στη ζωή μας, που νομικοί και οικονομολόγοι προσπαθούν ακόμα να συνειδητοποιήσουν την επίδρασή της. Δεν είναι μόνο μια οικονομική «επανάσταση», αλλά και πολιτισμική. Χάρη σ’ αυτήν έχει δημιουργηθεί μια online κοινότητα, όπου άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. «Τα άτομα που τη χρησιμοποιούν μοιράζονται μια κοινή ιδεολογία. Είναι άνθρωποι που δεν φοβούνται να ανοίξουν το σπίτι τους σε ξένους. Που θέλουν να γνωρίσουν εκείνον που τους παραχωρεί το σπίτι του. Να δουν τι βιβλία διαβάζει, τι φαγητά τρώει... Και μέσα από εκείνον μαθαίνουν πολλά πράγματα για τη χώρα που επισκέπτονται», τονίζει η Μαρία, η οποία επίσης νοικιάζει το διαμέρισμά της τον τελευταίο χρόνο για 50 ευρώ - μέχρι στιγμής έχει φιλοξενήσει περίπου είκοσι άτομα.

Οι νέοι αλλά και οι φιλαπόδημοι λατρεύουν την Αirbnb. «Οταν ταξιδεύω, πρώτα κοιτάζω την Αirbnb», ισχυρίζεται η ίδια. «Τα ξενοδοχεία ήταν δημιούργημα της βιομηχανικής κοινωνίας, η οποία φροντίζει τα πάντα για σένα. Τα παιδιά που χρησιμοποιούν την Airbnb είναι δραστήρια και έχουν μάθει να τα κάνουν όλα μόνα τους. Πριν έρθουν οι φιλοξενούμενοί μου στην Αθήνα, είχαν πληροφορηθεί τα πάντα για την πόλη μας. Καμιά φορά τούς έπαιρνα εγώ τηλέφωνο για να δω αν είναι καλά και αν χρειάζονται κάτι».

Νομικά προβλήματα και... φοροδιαφυγή

Αν είναι όλα τόσο ωραία όπως παρουσιάζονται, τότε γιατί η αμερικανική εταιρεία δέχεται τον τελευταίο καιρό επιθέσεις και αντιμετωπίζει νομικά προβλήματα; Πρόσφατα οι αρχές της Καταλονίας τής επέβαλαν πρόστιμο ύψους 30.000 ευρώ με την κατηγορία ότι ενοικίαζε τουριστικά καταλύματα που δεν διέθεταν άδεια. Μπορεί στην ουσία αυτό που κάνει η Airbnb να μη θεωρείται παράνομο, όμως αυτό που κάνουν οι ιδιοκτήτες σε πολλές περιπτώσεις είναι. Σε πολλές χώρες, οι βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις κατοικιών δεν συμβαδίζουν με την εγχώρια νομοθεσία. Για παράδειγμα, στη Νέα Υόρκη, όπου η Airbnb βρέθηκε σε δικαστική διαμάχη με τον γενικό εισαγγελέα, απαγορεύεται να υπενοικιάζει κανείς την κατοικία του για λιγότερο από 30 ημέρες, όσο δεν διαμένει εκεί.

Επιπλέον υπάρχει το θέμα της φορολογίας - το κράτος χάνει φορολογικά έσοδα. Η Airbnb, όπως και μια σειρά καινούργιων ιντερνετικών επιχειρήσεων, είναι μέρος μιας νέας οικονομίας που έχει επικρατήσει να λέγεται «οικονομία του μοιράζεσθαι» (sharing economy). Ομως, όπως γράφει και ο Zachary Karabell στο Slate, «αυτός είναι ένας φτωχός όρος. Τίποτα από αυτό που κάνουν αυτές οι εταιρείες δεν “μοιράζεται”, γιατί τίποτα δεν είναι δωρεάν - όλοι είναι “μέσα” για να βγάλουν κάποια χρήματα». Και αυτά τα χρήματα στις περισσότερες περιπτώσεις είναι «μαύρα».

Παράλληλα, όπως ήταν αναμενόμενο, η ανάπτυξη της Airbnb έχει προκαλέσει αντιδράσεις στον ξενοδοχειακό κλάδο. Σύμφωνα με δημοσίευμα του περιοδικού Economist του Απριλίου, υπολογίζεται ότι, αν η εταιρεία συνεχίσει να αναπτύσσεται με αυτόν το ρυθμό (οι καταχωρίσεις της διπλασιάζονται κάθε χρόνο), το 2016 θα απορροφά ένα 10% από τα κέρδη των ξενοδοχείων, ποσοστό σημαντικό που μπορεί να οδηγήσει σε κλείσιμο αρκετές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αντιθέτως, οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες δεν τη βλέπουν ανταγωνιστικά. Μάλιστα, η αντιπρόεδρος της γνωστής αλυσίδας Ritz-Carlton πρόσφατα δήλωσε ότι δεν την είχε καν ακουστά.

Στην Ελλάδα, οι ξενοδόχοι έχουν προχωρήσει σε καταγγελίες. «Δεν είναι μετρήσιμο πόσους πελάτες χάνουν τα ξενοδοχεία της Αττικής, αλλά υπάρχει αναντιστοιχία στα νούμερα των αφίξεων στο “Ελευθέριος Βενιζέλος” με την πληρότητα στα ξενοδοχεία», δήλωσε ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Αττικής, Αλέξανδρος Βασιλικός. «Σεβόμαστε αυτή την παγκόσμια τάση, δεν πρέπει να την περιορίσουμε ούτε να την απαγορεύσουμε, ωστόσο πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας που θα προστατεύουν τον ταξιδιώτη. Και αφετέρου τίθεται το θέμα της φορολογίας».

Στη χώρα μας, όπως και αλλού, δεν υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη για βραχυχρόνιες μισθώσεις κατοικιών. «Ακόμη και αν θέλει κάποιος ιδιοκτήτης να δηλώσει στην εφορία τα εισοδήματα που παίρνει από την Airbnb, δεν υπάρχει δυνατότητα λόγω του νομοθετικού κενού», λέει ο δικηγόρος Δημήτρης Κάππος. «Εχω πολλούς φίλους που χρησιμοποιούν την Airbnb και με ρωτάνε τι να κάνουν. Επειδή τα σπίτια τους λειτουργούν σαν ενοικιαζόμενα δωμάτια, θα έπρεπε να πάρουν ειδικό σήμα από τον ΕΟΤ. Αλλά για να πάρεις αυτό το σήμα, είναι μεγάλη υπόθεση». Το αποτέλεσμα; Οι περισσότεροι δεν κάνουν τίποτα και η τουριστική αστυνομία έχει εξαπολύσει ανθρωποκυνηγητό.

«Πολλοί άνθρωποι στον καιρό της κρίσης, και ειδικά άνεργοι, βγάζουν κάποια εισοδήματα από την Airbnb. Θα πρέπει να απλοποιηθεί η διαδικασία αδειοδότησης. Να γίνει πιο ελαστική και πιο ελκυστική, ώστε να μπορούν οι ιδιοκτήτες να την κάνουν. Η γραφειοκρατία αναγκάζει πολλούς να είναι “παράνομοι”», καταλήγει ο Δημήτρης Κάππος. Με όσους ιδιοκτήτες πάντως μιλήσαμε στο τηλέφωνο -όλοι αποκρύπτουν την πραγματική τους ταυτότητα- κανένας δεν έχει πρόβλημα να γίνει «νόμιμος». «Είναι μια γκρίζα ζώνη. Εχω βρει κάποιες πληροφορίες, έχω ρωτήσει και δικηγόρο, αλλά δεν βγάζω άκρη. Θα ήθελα να δηλώσω τα εισοδήματά μου, αλλά είναι μεγάλη ταλαιπωρία. Δεν το κάνω για να φοροδιαφεύγω», αποκαλύπτει η Μαρία. Και συμπληρώνει: «Αν δω ότι αλλάζουν οι νόμοι, θα το κάνω, γιατί δεν θέλω να ζω με το άγχος».

Η αλήθεια είναι ότι, επειδή είμαστε μια χώρα που στηρίζεται στον τουρισμό, τα αντανακλαστικά της πολιτείας θα έπρεπε να βελτιωθούν. Οι κανόνες που υπάρχουν για να εξυπηρετούν το κοινό καλό είναι απαραίτητοι, δεν πρέπει όμως να καταπνίγουν τα νέα μοντέλα επιχειρηματικότητας. Αν αυτές οι εταιρείες προσφέρουν ευκολίες στα ταξίδια και στον τουρισμό, τότε το κράτος οφείλει να τις αγκαλιάσει. Εν τω μεταξύ, θα μπορούσαν να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές στα ξενοδοχεία, ώστε τα πράγματα να είναι πιο δίκαια και πιο ανταγωνιστικά. Ο δικηγόρος Δημήτρης Κάππος πιστεύει ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αθέμιτος ανταγωνισμός με τα ξενοδοχεία. «Αλλος τουρίστας θα πάει σε ξενοδοχείο και άλλος θα προτιμήσει την Airbnb. Ο δεύτερος θέλει να ζήσει μια διαφορετική εμπειρία, να έρθει σε επαφή με τους ντόπιους και να ζήσει την πόλη με άλλο τρόπο».

Ο Νίκος είναι 40 ετών και άνεργος. Εχει βάλει και εκείνος καταχώριση στην Airbnb - νοικιάζει ένα δώμα, έναντι 50 ευρώ, στο κέντρο της Αθήνας. Διαθέτει μεγάλη δισκοθήκη στο σπίτι του. «Τους αρέσει να κοιτάζουν και ενίοτε να ακούν τους δίσκους μου», μας λέει. Οταν έρχονται οι φιλοξενούμενοί του, τους εξοπλίζει με οδηγούς, τους προσφέρει πρωινό («όταν τους φέρνω αυγά από το χωριό, μένουν έκπληκτοι») και γενικώς τους βοηθάει σε ό,τι χρειάζονται. «Μια φορά είχε έρθει μια καλλιτέχνιδα που συμμετείχε στο Remap. Πήγαμε μαζί στο Μοναστηράκι για να αγοράσουμε τα υλικά για το έργο της». Τον ρωτάω πόσα βγάζει το χρόνο από την Airbnb. «Το νοικιάζω κατά μέσον όρο 10 ημέρες το μήνα και το χρόνο βγάζω περίπου 6.000 ευρώ», απαντά. «Η Airbnb είναι ένας καλός τρόπος να εξοφλήσει κανείς το χαράτσι ή να πληρώνει τους λογαριασμούς στο εξοχικό. Επίσης αναπτύσσονται περιοχές που δεν είναι αμιγώς τουριστικές», προσθέτει.

Πάντως, το να είσαι «οικοδεσπότης» της Airbnb δεν είναι απλή υπόθεση. «Απαιτούνται χρόνος και κόπος», σχολιάζει ο Νίκος. Κάθε φορά που έρχεται ένας «καλεσμένος» του, αναγκάζεται να... ξεσπιτώνεται. «Το καλοκαίρι είναι πιο εύκολο, γιατί οι φίλοι μου πηγαίνουν διακοπές και μπορώ να κοιμάμαι στα σπίτια τους». Επειδή οι τουρίστες δεν μένουν πολύ στην Αθήνα, έχει πολλά «check in και check out». «Πρέπει να καθαρίζεις συνέχεια το σπίτι, να αλλάζεις τα σεντόνια και τις πετσέτες... Είναι σαν να λειτουργείς κανονικό ξενοδοχείο!»

Το κλασικό success story μιας startup

Η Airbnb είναι το κλασικό success story μιας startup: Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2008 στο Σαν Φρανσίσκο από τους Brian Chesky και Joe Gebbia (αργότερα προστέθηκε στην ομάδα και ο Nathan Blecharczyk). Εκείνη την εποχή, οι δύο συγκάτοικοι δεν μπορούσαν να πληρώσουν το ενοίκιό τους και έτσι, όταν διοργανώθηκε το Συνέδριο Βιομηχανικού Σχεδίου στην πόλη τους, σκέφτηκαν να μετατρέψουν το σπίτι τους σε bed and breakfast, τοποθετώντας στο σαλόνι τους φουσκωτά στρώματα και σερβίροντας πρωινό. Αυτή η άτυπη διευθέτηση οδήγησε σε μια ιστοσελίδα που αρχικώς λεγόταν airbedandbreakfast.com. Στην αρχή, για να χρηματοδοτήσουν την ιδέα τους, πούλαγαν κουτιά με δημητριακά όπου απέξω είχαν τυπώσει μια φωτογραφία του Μπαράκ Ομπάμα. Αυτό τράβηξε την προσοχή της Y Combinator -μιας εταιρείας στη Silicon Valley, που βοηθά startups- η οποία ενέταξε το 2009 την Airbnb στο τριμηνιαίο της επενδυτικό πρόγραμμα. Εκτοτε, η εταιρεία από το Σαν Φρανσίσκο μεγαλώνει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Σήμερα έχει περισσότερες από 600.000 καταχωρισμένες αγγελίες σε περισσότερες από 192 χώρες και έχει ανοίξει γραφεία σε Λονδίνο, Αμβούργο, Βερολίνο, Παρίσι, Μιλάνο, Κοπεγχάγη, Μόσχα, Δουβλίνο, Σίδνεϊ, ενώ σύντομα θα επεκταθεί στις ασιατικές αγορές. Οσον αφορά το θέμα της φορολογίας, η Airbnb έχει προθυμοποιηθεί να πληρώνει φόρους στη Νέα Υόρκη και στο Σαν Φρανσίσκο, αλλά θα το κάνει για τον υπόλοιπο κόσμο; Και αναρωτιόμαστε: Δεν θα έπρεπε; Οι υπεύθυνοι της εταιρείας προσπαθούν μέσω της ιστοσελίδας τους να προτρέπουν τους ιδιοκτήτες να ακολουθούν τη νομοθεσία της χώρας όπου ζουν. Βέβαια, από την άλλη, κάνουν και τα... στραβά μάτια, γιατί πώς αλλιώς θα είχαν τόσες καταχωρίσεις;

Πώς λειτουργεί

Ενας ιδιοκτήτης που θέλει να νοικιάσει το διαμέρισμά του κάνει δωρεάν εγγραφή στην Airbnb, φτιάχνει ένα προφίλ και βγάζει φωτογραφίες από το χώρο του. H Airbnb βγάζει τα έσοδά της από τις κρατήσεις που γίνονται μέσω πιστωτικής κάρτας: εισπράττει από τον ιδιοκτήτη ποσοστό 3% του ενοικίου, ενώ εισπράττει και από τον ενοικιαστή ένα ποσό που κυμαίνεται από 6 έως 12%, ανάλογα με την τιμή του ενοικίου. Τι γίνεται όμως με τα θέματα ασφάλειας; Δεν φοβούνται οι ιδιοκτήτες μήπως οι ξένοι προκαλέσουν φθορά στο σπίτι τους ή κλέψουν αντικείμενα; «Υπάρχουν δικλίδες ασφαλείας και η εταιρεία ασφαλίζει το χώρο σου για ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Πάντως, όλοι οι καλεσμένοι μας ήταν άψογοι», συμφωνούν όλοι με όσους μιλήσαμε για το ρεπορτάζ.