Για όσους θέλουν πραγματικά να γνωρίζουν τι ακριβώς γίνεται τα τελευταία εικοσιτετράωρα...
του Σταύρου Κατσούλη
Μελος της Π.Γ του ΕΠΑΜ
Τι είναι λεκτικές προϋποθέσεις (presuppositions)
Οι λεκτικές προϋποθέσεις, είναι γλωσσικές δομές οι οποίες κάνουν έμμεσες παραδοχές. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι «Δεν θα φάω κρέας ξανά», φράση η οποία σημαίνει ότι μέχρι αυτήν την στιγμή έχω φάει κρέας. Ένας ύπουλος δικηγόρος θα μπορούσε να κάνει το εξής ερώτημα μέσα σε ένα δικαστήριο: «Πότε σταματήσατε να δέρνετε την σύζυγό σας;». Η ερώτηση προφανώς βάζει ως προϋπόθεση, ότι έδερνε την σύζυγό του, άσχετα με το τι έγινε στην πραγματικότητα. Αυτά τα παραδείγματα λεκτικών προϋποθέσεων βέβαια, είναι απλά και διάτρητα, όμως αποτελούν καλά παραδείγματα για να καταλάβει κανείς την αρχή.
Πολύ συχνά πλέον, ακούμε κάποιους να λένε: «Ξέρω ότι η ιδεολογία με την οποία συντάσσομαι είναι η σωστή. Γιατί; Γιατί το νοιώθω στην καρδιά μου». η υποβόσκουσα λεκτική προϋπόθεση εδώ, είναι το ερώτημα «Γιατί;», το οποίο έχει ως σκοπό την συμπλήρωση της ουσίας από τον ακροατή/αναγνώστη. Με την γρήγορη αναφορά και ερώτηση στο «Γιατί;» και την άμεση προώθηση της σκέψης στο θυμικό με την τελευταία πρόταση, είναι αποδεδειγμένο ότι η πρώτη πρόταση θα γίνει αποδεκτή και το ερώτημα «Γιατί;» θα γίνει και δικό μας ερώτημα. Αυτού του τύπου η λεκτική προϋπόθεση είναι πολύ χρήσιμη, όταν κάποιος θέλει να ογηγείσει ή να χειραγωγήσει τον όποιο διάλογο προς μία κατεύθυνση, όπως στην προκειμένη περίπτωση προς το να αναρωτηθεί ο αναγνώστης/ακροατής στο ερώτημα «Γιατί;».
Λεκτικές προϋποθέσεις + λεπτότητα = Ισχύς στον λόγο
Μια λεκτική προϋπόθεση μπορεί να γίνει πολύ πιο ισχυρή στο σκόπιμο αποτέλεσμά της δια μέσου της λεπτότητας, δηλαδή την έντεχνης και ελαφριάς της εισαγωγής στον λόγο. Στην ιδανική περίπτωση, όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης, τότε είναι αποδεδειγμένο ότι βρίσκεται σε κατάσταση όπου η υποβολή μπορεί να γίνει πολύ πιο εύκολα. Σε αυτήν την κατάσταση, μια έξυπνα δομημένη λεκτική προϋπόθεση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να πιστέψει όποιο μήνυμα θέλει ο υποβολέας να εισάγει στην συνείδηση του ακροατή ή αναγνώστη.
Μια γνωστή πολυεθνική αλυσίδα φαστ φουντ, η οποία είναι γνωστή για την χρήση χειραγώγησης και υποβολής στους πιθανόύς πελάτες της, είχε κάποια εποχή το εξής σλόγκαν για ένα από τα προϊόντα της, το οποίο είχε τυπώσει πάνω στην συσκευασία: «Μοναδικό είπατε; Εσείς θα λέγατε ότι είναι απλά νοστιμότατο!» Αυτό το σλόγκαν, είναι και αυτό που θα διαβάσει κάθε πελάτης, λίγο πριν ανοίξει το πακέτο του και σε πρώτο επίπεδο απλά φαίνεται ότι απλά λέει ότι το προιόν τους είναι νοστιμότατο. Αλλά με μια μικρή ανάλυση θα δούμε ότι το σλόγκαν αυτό εμπεριέχει δύο ύπουλες λεκτικές προϋποθέσεις. Η πρώτη εκφράζεται με το ερώτημα «Μοναδικό είπατε;» το οποίο απαντά στην δικιά σας ερώτηση η οποία προφανώς δεν εκφράστηκε. Η δεύτερη, είναι η λεκτική προϋπόθεση ότι ΕΣΕΙΣ, λέτε ότι είναι «απλά νοστιμότατο».
Κατηγορίες:
Σχόλια