ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΤΟΠΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΤΟΠΙΑ

Η λέξη "ουτοπία" είναι για τους περισσότερους συνώνυμη του εξωπραγματικού και του ανέφικτου. Θεωρούμε την ουτοπία αντίθετη του πραγματικού κόσμου (ου-τόπος) και τους ουτοπιστές ονειροπαρμένους φαντασιόπληκτους και αιθεροβάμονες. Αυτό ίσως αληθεύει για τις κλασικές ουτοπίες που χτίστηκαν από τους εμπνευστές τους κυριολεκτικά στον αέρα και "πραγματώθηκαν" κυρίως στο βασίλειο της φαντασίας. Αποφεύγοντας ν'ανταποκριθούν στις προϋποθέσεις που έγειρε μια συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα, οι ουτοπίες αυτές αποτελούν φανταστικές περιγραφές μιας ιδεώδους κοινοπολιτείας.Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, που αναδύονται, συνήθως, κατά την διάρκεια εποχών κοινωνικής αποσύνθεσης, ταραχών και γενικών ανακατατάξεων. Τέτοιες είναι η "Πολιτεία" του Πλάτωνα (427-347 π.χ.), η "Ουτοπία" του Sir Thomas More(1516), που δανίζει το όνομά της σε όλες τις επόμενες ιδανικές μελλοντολογικές υποθέσεις, η "Χριστιανούπολη" τουJohan Valentin Andrae (1619), η "Νέα Ατλαντίς" του Francis Bacon(1627), η "Πόλη του Ήλιου" του Tomasso Campanella(1627),η "Σπενσονία" του Thomas Spence(1795), η "Ικαρία" του(1845), η "Φρηλανδία" ή "Γη της Ελευθερίας" του Theodor Hertzka(1889), η "Νοϋστρία" του Emile Thirion(1901), "Μια μοντέρνα ουτοπία" του Η.G.Wells(1905) και άλλες. Etienne Cabet

Είναι δύσκολο να συλλάβουμε μια κοινωνική τάξη πραγμάτων τόσο πλήρη και ικανοποιητική, ώστε να μας κάνει να μη νιώθουμε την ανάγκη να καταφεύγουμε, κατά καιρούς, σ'ένα κόσμο φανταστικό στον οποίο μπορούμε ν'απαλλαγούμε, έστω και προσωρινά, από τα βάσανά μας ή να εντείνουμε τις τέρψεις μας. Από τέτοια ευδαίμονα και τέλεια αποκυήματα της φαντασίας, που δεν αντέχουν στην πραγματική ζωή, αναπτύχθηκαν οι κλασικές ουτοπίες .

Εκτός όμως από αυτές τις "ουτοπίες φυγής", που λειτουργούν σαν καταφύγιο, υποκατάστατο ενός απογοητευτικού κόσμου, υπάρχει και μιά άλλη κατηγορία ουτοπιών,οι "ουτοπίες ανασυγκρότησης" κατά τον Λιούις Μάμφορντ ("Η ιστορία των ουτοπιών", εκδ.Νησίδες 1998) : "Η ουτοπία ανασυγκρότησης είναι ό,τι υπονοεί τ'όνομά της : όραμα ενός ανασυγκροτημένου περιβάλλοντος, που είναι προσαρμοσμένο στη φύση και τις επιδιώξεις των ανθρώπων οι οποίοι το ενοικούν, καλύτερα από το υπάρχον περιβάλλον,και όχι μόνο καλύτερα προσαρμοσμένο στην υπάρχουσα φύση τους, αλλά καλύτερα προσαρμοσμένο στην ενδεχόμενη μελλοντική φύση τους. Αν η πρώτη ουτοπία (φυγής) οδηγεί πίσω στο εγώ του ουτοπικού, η δεύτερη (ανασυγκρότησης) οδηγεί πίσω έξω,στον κόσμο." Όταν ο Μάμφορντ λέει "ανασυγκροτημένο περιβάλλον", δεν εννοεί απλά τα φυσικά εξωτερικά πράγματα .Εννοεί, όπως και ο ίδιος υπογραμμίζει, ένα καινούργιο δίκτυο σχέσεων και θεσμών και πιθανόν μια αλλαγή των ψυχικών και πνευματικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων.Την ουτοπία ανασυγκρότησης θα την ονομάζουμε στο εξής "Ευτοπία" (δηλαδή καλός τόπος), για να την διακρίνουμε από την κλασική ονειροφανταστική ουτοπία των λογοτεχνών.

Καθώς τελειώνει αυτός ο αιώνας, η ανθρωπότητα μοιάζει κουρασμένη, εξασθενισμένη, προδομένη από τις κοινωνικές και ιστορικές ουτοπίες, στις οποίες πίστεψε. Αυτή η βαθιά απογοήτευση δεν μας εξουσιοδοτεί ,όμως, να εγκαταλείψουμε τη συνεχή αναζήτηση των αξιών και των στόχων που οδηγούν στην καλή και ευτυχισμένη ζωή. Αντίθετα, πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να διδαχθούμε από αυτά. Τι θα ήταν ο σύγχρονος πολιτισμός αν οι πρωτοπόροι ερευνητές, σε κάθε τομέα , εγκατέλειπαν απογοητευμένοι την προσπάθεια μετά από μια αποτυχία; Ίσως οι ανασυγκροτήσεις του παρελθόντος άγγιξαν μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων και ίσως ήταν πολύ στενές και ρηχές για να καλύψουν το εύρος των ανθρωπίνων αναγκών. Η αναζήτηση μιας κοινωνικής ουτοπίας είναι, κατά τον Ζακί Λαϊντί ("Ένας κόσμος που στερείται νοήματος",Fayard 1994), το τελευταίο οχυρό απέναντι στη "δικτακτορία της πραγματικότητας". "Η κοινωνική ουτοπία δεν είναι το αντίθετο της πραγματικότητας, αλλά η προβολή προς ένα υποσχόμενο μέλλον. Επιτρέπει τη συμφιλίωση του παρόντος με το μέλλον, του πρακτικού με το συμβολικό". Αν παραιτηθούμε από την επιδίωξη της Ευτοπίας, αντιμετωπίζοντάς την επιπόλαια σαν ένα άλλο είδος ουτοπίας, μεταμορφωνόμαστε αυτόματα σε θύματα των ευτελών τεχνολογικο-καταναλωτικών ουτοπιών που προσφέρει απλόχερα η παγκόσμια ιδεολογική αγορά. Τα αυθεντικά ανθρωπιστικά ιδεώδη αντικαθίστανται, τότε, από την ψηφιακή ουτοπία του διαπλανητικού δικτυακού ατομισμού, που υποκαθιστά την άμεση κοινωνική επαφή. Η κατανάλωση εγείρεται σε μια ελλάσων θρησκεία, η πίστη στη διηνεκή ανάσταση των πραγμάτων, όπου το σούπερ μάρκετ είναι η Εκκλησία και η διαφήμιση το Ευαγγέλιο. Η αποφυγή της υπευθυνότητας και το το κυνήγι της άμεσης και εύκολης ικανοποίησης μετατρέπονται σε βασικούς άξονες της σύγχρονης καπιταλιστικής "κουλτούρας".

Μπορεί να μη το συνειδητοποιούμε άμεσα, αλλά μια προσεκτική εξέταση θα μας πείσει ότι ,σε τελική ανάλυση, ζούμε τη ζωή που ταιριάζει στις ιδέες και τις πεποιθήσεις μας! Ατυχώς όμως οι ουτοπίες μας ήταν αδύναμες, χλωμές και ανεπαρκείς ... Ο κάθε άνθρωπος έχει μια κοσμοθεωρία, άσχετα από το πόσο αυτή είναι περιορισμένη, ακατέργαστη ή λαθεμένη. Συνήθως η κοσμοαντίληψη ενός προσώπου είναι στην καλύτερη περίπτωση μόνο εν μέρει συνειδητή.Οι περισσότεροι δεν έχουν επίγνωση του πως βλέπουν τον κόσμο και συμβαίνει μάλιστα να υποστηρίζουν ότι πιστεύουν σε μια ορισμένη θεωρία, ενώ στην πραγματικότητα η συμπεριφορά τους υποδεικνύει την ύπαρξη μιας άλλης, πολύ διαφορετικής! Η κοσμοαντίληψή μας είναι αρχικά καθορισμένη από την εμπειρία των παιδικών βιωμάτων και των πληροφοριών που συλλέξαμε παθητικά από το περιβάλλον. Εξ αιτίας των πρωταρχικών αυτών εμπειριών ("σχήματα" κατά τους Piaget, Barlettκαι), το άτομο επιλέγει, ανακατασκευάζει, αναπροσαρμόζει τις πληροφορίες του εξωτερικού κόσμου, ώστε να τις ενσωματώσει στις ήδη υπάρχουσες. Τα σχήματα, βαθιά χαραγμένα μέσα μας, αποτελούν τα βαθύτερα "πιστεύω" μας, αναφορικά με τον εαυτό μας και τον κόσμο. Ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο είναι σαν ένας χάρτης με τον οποίο ανιχνεύουμε το έδαφος της ζωής. Αν ο χάρτης είναι αληθινός και ακριβής, θα ξέρουμε που βρισκόμαστε κι αν έχουμε αποφασίσει που θέλουμε να πάμε, θα ξέρουμε γενικά πως να φτάσουμε εκεί. Αν ο χάρτης είναι λαθεμένος και ανακριβής το αποτέλεσμα είναι να χαθούμε. Ο κόσμος αλλάζει διαρκώς και οι αναθεωρήσεις στους χάρτες και στην πορεία μας πρέπει να είναι σημαντικές και συνεχείς. Πολλοί δεν κάνουν την προσπάθεια να ελέγξουν και να διορθώσουν τους χάρτες τους που είναι πρόχειροι και μικροί. Beck

Σε κοινωνικό επίπεδο τα παλιά και ξεπερασμένα πρότυπα εμποδίζουν την βελτίωση των συνθηκών της ζωής και απομακρίνουν το ιδανικό της Ευτοπίας. Τα οργανωμένα συμφέροντα συνήθως αγνοούν τις νέες αναθεωρητικές ευκαιρίες , όταν δεν τις καταγγέλουν ως λαθεμένες, επικίνδυνες ή αιρετικές.Αισθάνονται σίγουροι ότι οι χάρτες τους είναι πλήρεις και ότι η κοσμοθεωρία τους είναι σωστή και μάλιστα ιερή! Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ξοδεύεται πολύ περισσότερη ενέργεια για την στενοκέφαλη υπεράσπιση απαρχαιωμένων κοσμοθεωριών απ'ότι θα χρειαζόταν για να τις αναθεωρήσουμε. Με τη συστηματική εθελότυφλη άρνηση να δεχθούμε τα νέα στοιχεία, αποφεύγουμε προσωρινά την ταλαιπωρία της ανασυγκρότησης, αλλά ταυτόχρονα χάνουμε μοναδικές ευκαιρίες για μεγαλύτερη ωρίμανση. Είναι καιρός να φέρουμε σε επαφή τα Ευτοπικά αρχέτυπα με τον καθημερινό μας κόσμο.Τα είδωλα που μας εξυπηρέτησαν μέχρι σήμερα αποσυντίθενται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ενώ οι θεσμοί, που φαίνονταν ανθεκτικοί στο χρόνο, απειλούνται με πλήρη αποσύνθεση και καταστροφή.

Αν δεν επινοήσουμε ένα καινούργιο σχέδιο για τις ζωές μας η προοπτική για τον πολιτισμό μας είναι ζοφερή. Το πρώτο βήμα για την ανασυγκρότηση είναι ν'ανακαινίσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο και να βάλουμε καινούργια θεμέλια στη γνώση και τις προβολές μας.

Ο Μπαίηκον επιδίωξε την ευτυχία της ανθρωπότητας κυρίως με την εφαρμογή της επιστήμης και της βιομηχανίας. Σήμερα όμως είναι φανερό ότι, αν ήταν αρκετό μόνο αυτό, θα έπρεπε όλοι να ζούσαμε ήδη στον "παράδεισο". Ο Μωρ, από την άλλη μεριά, προσέβλεπε στην κοινωνική μεταρρύθμιση και στην θρησκευτική ηθική για να μετασχηματίσει την κοινωνία. Αν αυτό ήταν δυνατόν, τότε οι θρησκείες θα είχαν δημιουργήσει μια γήινη Εδέμ από χιλιάδες χρόνια! Η αλήθεια είναι ότι τόσο η επιστήμη όσο και οι θρησκείες έχουν χάσει την αρχική τους αποστολή, (να οδηγήσουν τους ανθρώπους στην ευημερία και την ευδαιμονία), και το χειρότερο απ'όλα εξακολουθούν να βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου μεταξύ τους. Κάποτε, ο κόσμος της γνώσης και ο κόσμος των Ιδεών δεν ήταν διαχωρισμένοι ερμητικά. Κάποτε ο καλλιτέχνης και ο επιστήμονας έβλεπαν τον κόσμο με τα ίδια ματογυάλια.Αυτό που ονομάζουμε "επιστήμη", ήταν, κατά την πρωταρχική του κατάσταση, αναπόσπαστο μέρος του κοινού αποθέματος γνώσεων και πεποιθήσεων. Από την διαίρεση της γνώσης από τον Αριστοτέλη σε λαϊκή και επιστημονική,οι επιστήμες απομονώνονται ολοένα περισσότερο από το γενικό σώμα της γνώσης. Στον μη επιστημονικό τρόπο προσέγγισης των προβλημάτων εξωρίστηκαν οι φιλόσοφοι, οι ποιητές και οι κοινοί άνθρωποι. Ο Σωκράτης λέει : " γνώρισε τον εαυτό σου".Ο επιστήμονας λέει : " γνώρισε τον εξωτερικό κόσμο". Με βάση την ακριβή γνώση των φυσικών σχέσεων, που έγιναν διαθέσιμες στις θετικές επιστήμες, πραγματοποιήθηκαν οι εντυπωσιακές αλλαγές που ονομάστηκαν "βιομηχανική επανάσταση" στις αρχές του αιώνα και "πληροφορική επανάσταση" σήμερα. Δυστυχώς, αφού η επιστήμη παραχωρήσει τα δεδομένα, το έργο της τελειώνει : το αν κάποιος χρησιμοποιήσει τη γνώση των χημικών ουσιών για να θεραπεύσει έναν ασθενή ή για να δηλητηριάσει ένα ολόκληρο πληθυσμό είναι ζήτημα "εξωτερικό"(πολιτικό) και συνεπώς αδιάφορο από τη σκοπιά της επιστήμης! Το διαζύγιο της επιστήμης από την καθημερινή ζωή της κοινότητας εγγυμονεί τεράστιους κινδύνους. Η υποτιθέμενη ανεξαρτησία της επιστήμης από τις ανθρώπινες αξίες είναι μια χονδροειδής δεισιδαιμονία. Σε αντίθεση με τις συμβατικές αντιλήψεις, τα συστήματα αξιών, ηθικής και εθίμων δεν είναι άσχετα με την επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά, αντίθετα, αποτελούν την βάση και την κινητήρια δύναμή τους. Ο πόθος για τάξη, για ασφάλεια, για αισθητικώς ικανοποιητικά πρότυπα, μαζί με τον πόθο για φήμη ή για την ευτυχία των ηγεμόνων, έχουν όλα παίξει το ρόλο τους στην ανάπτυξη της επιστήμης. Αν η επιστήμη δε βοήθησε αρκετά στην ίδρυση μιας Ευτοπίας, συνετέλεσε όμως αποφασιστικά στη θεμελίωση της σύγχρονης "Κακοτοπίας". Πράγματι, η επιστήμη δεν εξύψωσε μόνο τις δυνατότητες ζωής στο νεοτερικό κόσμο αλλά, ρήχυνε και τα βάθη της. Όταν μένει ανέγγιχτη από μιαν αίσθηση των αξιών, οδηγείται σε μια πλήρη απανθρωποίηση.Ενώ η επιδίωξη της αλήθειας είναι κάτι καθαυτό καλό και η πλήρης ελευθερία στην επιδίωξη αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια καλή κοινωνική ζωή, ορισμένοι τομείς έρευνας πρέπει να αντισταθμίζονται από εργασία σε άλλα πεδία. Χωρίς μια τέτοια αντιστάθμιση, η απλή αύξηση της επιστημονικής γνώσης, για την οποία τόσο κούφια καυχιόμαστε, ενδέχεται να εναντιώνεται σθεναρά, στη βίωση της καλής ζωής μέσα στην κοινότητα. Ο Shannon(1949), ο οποίος θεωρείται και πατέρας της πληροφορικής, συνέδεσε την έννοια της εντροπίας (το μέτρο της αταξίας ενός συστήματος) με αυτή της πληροφορίας. Ισχυρίστηκε, δηλαδή, ότι το ποσοστό του μηνύματος που δεν μπορεί να επεξεργαστεί και να αφομοιώσει ένα σύστημα, ώστε να αποτελέσει πληροφορία για το δέκτη, είναι θόρυβος. Η πληροφορία, από πολύτιμο αγαθό για την επιβίωση, μετατρέπεται σε θανάσιμο κίνδυνο! "Δεινόσαυροι της Εποχής της Πληροφορικής είναι άτομα, κοινωνικές ομάδες και οικοσυστήματα που δεν θα τα καταφέρουν να επεξεργαστούν την πληροφορία που τα αφορά."(Χ.Κατάκη, "Το Μώβ Υγρό",Ελλ.Γράμματα). Η αυξημένη εξωτερική πολυπλοκότητα θα πρέπει να συμβαδίζει με ανάλογη αύξηση της εσωτερικής οργάνωσης .Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, παρατηρείται σταθερή αύξηση της δυσλειτουργίας. Ο Νίκος Καζαντζάκης με το διορατικό του πνεύμα προφήτευε από το μακρινό 1957 : << O μεγαλύτερος κίνδυνος σήμερα είναι η διάσταση που υπάρχει ανάμεσα διανοητικού και ηθικού ανθρώπου. Ο διανοητικός άνθρωπος έχει φθάσει στο μαγικό, στο υπεράνθρωπο, του έχει δοθεί τέτοια δύναμις, ενώ ηθικά είναι ανάπηρος. Όταν αρμονισθούν αυτά τα δύο, τότε θ'αποκτήσει κι' η ανθρωπότητα το ισοζύγιο και θα γίνει ευτυχισμένη. Ο σημερινός άνθρωπος μου θυμίζει τον θηριοδαμαστή που μπήκε στο κλουβί των θηρίων νομίζοντας πως η τίγρις ήταν γυμνασμένη ...>> ( Συνέντευξη στο ελληνόφωνο περιοδικό "Ελληνικοί Ορίζοντες",1957). Η αποκατάσταση της ισορροπίας και της ευκαμψίας στους τομείς της οικονομίας, της τεχνολογίας και των κοινωνικών οργανώσεων και θεσμών μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν συμβαδίσει με τη βαθύτερη και ριζική μεταβολή των αξιών.

Ανάλογα με τον επιστήμονα και ο καλλιτέχνης όταν πήρε διαζύγιο από την κοινότητά του, κλείστηκε στον εαυτό του : αντί να επιδιώξει να δημιουργήσει μιαν ομορφιά, που θα την μοιραζόνταν όλοι οι άνθρωποι, βάλθηκε να προβάλλει ένα μικρό κομμάτι του προσωπικού του οράματος. Καθώς αναζητούσε καθαρά αισθητική εμπειρία ο καλλιτέχνης άρχισε ν'αναζητεί θέματα που ήταν διαζευγμένα απ'όλα τα ανθρώπινα ενδιαφέροντα, πλην της καθαρής ενατένισης. Χωρίς να παραβλέπουμε τα οφέλη από τον μοναχικό δρόμο ανάπτυξης των τεχνών, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι καθώς αναπτυσσόταν στην τέχνη η γραφικότητα, η ομορφιά εμφάνιζε την τάση να εξαφανιστεί από τη ζωή. Ενώ οι καλλιεργημένοι λίγοι απολάμβαναν όλο και πιό εκλεπτυσμένες αισθήσεις, οι καταφρονεμένοι πολλοί εξαναγκάζονταν να ζουν σε μεγάλες πόλεις και σε ελεεινές κωμοπόλεις με μια μαυρίλα και μιαν ασχήμια που ποτέ δε γνώρισε προηγουμένως ο κόσμος.

Οι Πνευματικοί άνθρωποι, που είχαν κι αυτοί χάσει την επαφή με την κοινωνία, καλούνται να βγούν σήμερα στην επιφάνεια και να φωτίσουν την έξοδο από τη σύγχρονη κρίση.Η σιωπή δεν είναι διαμαρτυρία, είναι συνενοχή! Όταν οι "φωτισμένοι" και ενάρετοι πολίτες απαξιούν ή ακόμη χειρότερα δειλιάζουν να υπερασπιστούν δημόσια τα ιδανικά που πρεσβεύουν, τότε η κοινωνία παραδίδεται αμαχητί στα χέρια αμαθών, άμουσων, αδίστακτων εμπόρων χωρίς ιδανικά και οράματα. Αυτό που η κρίσημη ιστορική στιγμή απαιτεί δεν είναι η στείρα αριστοκρατική κριτική των κακώς κειμένων, αλλά το ζωντανό άμεσο παραδείγματα ενός τρόπου ζωής πραγματικά νέου σε σκέψη, συναίσθημα και δράση .Το αδιέξοδο του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού στηρίζεται στην υπερβολική μέριμνα για την ικανοποίηση των υλικών αναγκών.Από εδώ ίσως θα πρέπει να ξεκινήσει η αναθεώρηση.Απαιτείται μια μετακίνηση του κέντρου βάρους από τις "ανάγκες έλλειψης" στις "ανάγκες δημιουργίας", ή κατά τον Έριχ Φρομ, από το "έχειν" στο "ΕΙΝΑΙ". Η καλλιεργεία μιάς σκόπιμης ασάφειας και σχετικότητας γύρω από τη φύση των πραγματικών ανάγκών του ανθρώπου είναι μια καλή τακτική για την μη λείψη δραστικών μέτρων για την ικανοποίησή τους. Φαινόμενα σε ραγδαία αύξηση, όπως αυτά της βίας, της εγκληματικότητας ,των ναρκωτικών, της ανίας, των αυτοκτονιών και των ψυχικών νοσημάτων (προς το τέλος του αιώνα υπολογίζεται ότι θα είναι πρώτα σε συχνότητα), μας υπενθυμίζουν ότι η αδιαφορία προς τις ουσιαστικές ανθρώπινες ανάγκες δεν γίνεται χωρίς σοβαρές συνέπειες.

Η κατανόση του ανθρώπινου ψυχισμού που οι μεγάλες Φιλοσοφικές παραδόσεις και η Ανθρωπιστική ψυχολογία μας παρέχουν μπορούν να αποτελέσουν σήμερα τα θεμέλια και την κατευθυντήρια πορεία για την ίδρυση της Ευτοπικής κοινωνίας. Ο Maslowδιακρίνει τις καθαρά ανθρώπινες ανάγκες σε ανάγκες ενότητας, δημιουργίας, νοήματος-προσανατολισμού, αυτοπραγμάτωσης και υπέρβασης. Αξίζει να σταθούμε για λίγο,αν και συνοπτικά, σ'αυτές τις ανάγκες. Η ανάγκη ενότητας με τα άλλα όντα και με τη Φύση είναι επιτακτική ανάγκη, από την εκπλήρωση της οποίας εξαρτάται η υγεία του ανθρώπου.Είναι η εμπειρία της συμμετοχής και της άμεσης επικοινωνίας, που ξεπερνώντας τον στείρο ναρκισσισμό, επιτρέπει την πλήρη ανάπτυξη του ατόμου. Μέσω της δημιουργίας ο άνθρωπος ξεπερνά τον παθητικό ρόλο του πλάσματος, για να υψωθεί στο βασίλειο της σκοπιμότητας και της ελευθερίας. Η καταστροφικότητα είναι το αποτέλεσμα της μη βιωμένης δημιουργικά ζωής. Ο Μπρυκνέρ ανακαλύπτει, προκλητικά, πίσω από την καταστροφική μανία των ταραχοποιών, μια προσχώρηση στην καταναλωτική λογική του συστήματος! " Ο βανδαλισμός είναι μια ακούσια απόδοση τιμής στην κοινωνία μας, μια και τα εμπορεύματα είναι προορισμένα να καταστραφούν και να αντικατασταθούν.Οι βάνδαλοι είναι οι πολύ βιαστικοί καταναλωτές που υπερπηδούν τα ενδιάμεσα στάδια" ("Ο πειρασμός της αθωότητας", Αστάρτη,1996).

Αν ο άνθρωπος δεν διαθέτει ένα υποκειμενικά ικανοποιητικό πλαίσιο προσανατολισμού δεν μπορεί να διάγει υγιά ζωή. Ανεξάρτητα απ'το περιεχόμενό τους, όλα τα συστήματα αναφοράς ανταποκρίνονται στην ανάγκη του ανθρώπου να έχει όχι μόνο κάποιο νοητικό σύστημα, αλλά και ένα αντικείμενο αφοσίωσης, που δίνει νόημα στην ύπαρξή του και στη θέση που κατέχει στον κόσμο. Ας θυμηθούμε τα λόγια του Καζαντζάκη που περιγράφει έξοχα την ανάγκη για νόημα : << Κάθε άρτιος άνθρωπος έχει μέσα του, στην καρδιά της καρδιάς του, ένα κέντρο μυστικό και γύρα του περιστρέφουνται τα πάντα. Ο μυστικός αυτός στρόβιλος δίνει ενότητα στο στοχασμό και στην πράξη μας, και μας βοηθάει να βρούμε ή να εφεύρουμε την αρμονία του κόσμου .... Αλίμονο στον άνθρωπο που μέσα του δε νιώθει να τον κυβερνάει ένας απόλυτος μονάρχης` η ζωή του κατασκορπίζεται ακυβέρνητη κι ασυνάρτητη σε όλους τους ανέμους>>. ("Αναφορά στον Γκρέκο")

Το ανθρωπιστικό πρότυπο της ψυχικής υγείας δεν είναι ο μέσος νευρωτικά προσαρμοσμένος άνθρωπος, αλλά ο ολοκληρωμένος, αυτοπραγματωμένος ή εξατομικευμένος κατά τον Young: oάνθρωπος αυτός δηλαδή, που έχει ενεργοποιήσει και αναπτύξει όλες τις ικανότητές του σε μέγιστο βαθμό, έχει κατανοήσει και αποδεχτεί τον εαυτό του.

Ο κολοφώνας της αυτοπραγμάτωσης είναι η αυτο-υπέρβαση.Η αυτο-υπέρβαση δεν είναι ένα όνειρο, μια ουτοπία. Είναι εκείνο το εξελικτικό άλμα του ανθρώπου, που ξεπερνώντας τα στενά όρια της ξεχωριστής του υπόστασης, ανυψώνεται στην λυτρωτική σύνδεση με το΄Ολον: ο μεταξοσκώληκας που γίνεται πεταλούδα ...;

Η υλοποίηση της Ευτοπίας σήμερα αποτελεί όχι μόνο μια ελπίδα και ευχή, αλλά συνιστά άμεση ιστορική αναγκαιότητα.Ο απερχόμενος υλιστικός πολιτισμός καταρρέει με αυξανόμενη επιτάχυση προκαλώντας σύγχιση, οδύνη και απόγνωση σε ευρέα κοινωνικά στρώματα. Η νέα Ευτοπική πραγματικότητα που ανατέλλει, βασισμένη στην αναγνώριση και την ιεραρχική ικανοποίηση των συνολικών ανθρωπίνων αναγκών, πρέπει να εντείνει τη εξωτερίκευσή της, ώστε η δοκιμαζόμενη ανθρωπότητα να ορθοποδίσει, αντί να καταπλακωθεί κάτω από τα συντρίμμια . Εμείς τι μπορούμε να κάνουμε ;