H επιβίωση των πλουσίων
H επιβίωση των πλουσίων
ΠΩΣ ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΔΡΑΣΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΧΑΟΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ
Eικονογράφηση: Matt Huynh
Γράφει ο Douglas Russkoff*
Πέρυσι, προσκλήθηκα σε ένα υπερπολυτελές ιδιωτικό θέρετρο για να δώσω μια σημαντική ομιλία σε ένα κοινό που υπέθετα ότι θα αποτελείτο από εκατό περίπου τραπεζίτες επενδυτές.
Όσο για την αμοιβή μου, ήταν μακράν η μεγαλύτερη που μου είχε ποτέ προσφερθεί για μια διάλεξη —περίπου το μισό των μισθών που εισπράττω ετησίως ως καθηγητής— προκειμένου να δώσω κάποια εικόνα σχετικά με το «μέλλον της τεχνολογίας».
Δεν μου άρεσε ποτέ να μιλάω για το μέλλον. Οι συνεδρίες του τύπου «ρωτάτε και απαντώ» καταλήγουν πάντα σαν παιχνίδια στα οποία μου ζητείται να ενημερώσω το ακροατήριο για τις λέξεις-κλειδιά που αφορούν τη τελευταία τεχνολογία λες και είναι κουπόνια πιθανών επενδύσεων: blockchain, τρισδιάστατη εκτύπωση, CRISPR[1] κ.ά.
Το κοινό σπάνια ενδιαφέρεται να μάθει γι’ αυτές τις τεχνολογίες ή τις πιθανές επιπτώσεις τους πέραν από το δίλημμα αν πρέπει να επενδύσουν ή όχι σ’ αυτές. Αλλά εκεί το λόγο είχε το χρήμα, έτσι αναγκάστηκα να προσαρμοστώ.
Αφού έφτασα στο χώρο της διάλεξης, αντί να συνδεθώ μ’ ένα μικρόφωνο ή να βγω σε μια σκηνή, μου είπαν να καθήσω σε ένα στρογγυλό τραπέζι στο οποίο προσήλθε σε λίγο και το ακροατήριό μου: πέντε μόνο σούπερ πλούσιοι —και ναι, ήταν όλοι άντρες— που ανήκαν στα ανώτερα κλιμάκια των παγκόσμιων hedge funds .
Το «γεγονός»
Μετά από μια μικρή συζήτηση, συνειδητοποίησα ότι δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για τις πληροφορίες που είχα ετοιμάσει για το μέλλον της τεχνολογίας. Είχαν έρθει ξεκάθαρα με δικές τους ερωτήσεις.
Ξεκίνησαν αρκετά αθόρυβα: ethereum ή bitcoin; Ο κβαντικός υπολογισμός είναι κάτι χειροπιαστό; Σιγά-σιγά αλλά σίγουρα, οδήγησαν τη συζήτηση στα θέματα που πραγματικά τους ενδιέφεραν: ποια περιοχή θα επηρεαστεί λιγότερο από την επικείμενη κλιματική κρίση: η Νέα Ζηλανδία ή η Αλάσκα; Χτίζει πράγματι η Google ένα σπίτι για τον εγκέφαλο του Ρέι Κουρτσβέιλ, θα ζήσει η συνείδησή του κατά τη διάρκεια του φορτώματός της σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή ο Κουρτσβέιλ θα πεθάνει και θα αναγεννηθεί ως μια εντελώς νέα οντότητα;
Oι υποθέσεις για το τι συμβολίζει τελικά o οκταεδρικός κρύσταλλος του Εthereum δίνουν και παίρνουν
Τέλος, ένας από το ακροατήριό μου και διευθύνων σύμβουλος χρηματιστηριακού οίκου αφού εξήγησε ότι είχε σχεδόν ολοκληρώσει την κατασκευή του δικού του υπόγειου μπούνκερ με ρώτησε το εξής αναπάντεχο: «Πώς μπορώ να διατηρήσω την εξουσία μου πάνω στους ένοπλους φρουρούς μου μετά το «γεγονός»;
Ως «γεγονός» αναφερόταν ο ευφημισμός μιας περιβαλλοντικής κατάρρευσης, ποικίλων κοινωνικών αναταραχών, πυρηνικού πολέμου, βιοτρομοκρατίας ή το χακάρισμα εκ μέρους κάποιας τεχνητής νοημοσύνης που θα «ρίξει» όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα του πλανήτη μας.
Αυτό το τελευταίο μας απασχόλησε και όλο το υπόλοιπο της ώρας. Οι ακροατές μου γνώριζαν καλά ότι οι εγκαταστάσεις τους πρέπει να προστατεύονται από ένοπλους φρουρούς για να αποτρέψουν τους εξαγριωμένους όχλους. Πώς όμως θα εξακολουθήσουν να πληρώνουν τους φρουρούς τους όταν τα χρήματα θα είναι άχρηστα; Τι θα εμπόδιζε τους φρουρούς να επιλέξουν το δικό τους ηγέτη;
Οι δισεκατομμυριούχοι εξέτασαν τη χρήση κλειδαριών στις αποθήκες τροφίμων τους που να κλειδώνουν με ειδικό συνδυασμό τον οποίο θα γνωρίζουν μόνο οι ίδιοι. Συζήτησαν επίσης την περίπτωση να υποχρεώσουν τους φρουρούς τους να φορούν κάποιου είδους ηλεκτρονικά σωφρωνιστικά κολάρα (περιλαίμια) σε αντάλλαγμα για την επιβίωσή τους. Μελετούσαν ακόμα και τη περίπτωση να κατασκευάσουν ρομπότ που να λειτουργούν ως φύλακες και υπηρέτες τους, αν βεβαίως προλαβαίνει να αναπτυχθεί εγκαίρως μια αντίστοιχη τεχνολογία.
Εκείνη λοιπόν τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι γι’ αυτούς τους κυρίους έτσι ήταν μια συζήτηση για το μέλλον της τεχνολογίας. Εμπνεόμενοι από τον Έλον Μασκ που αποικίζει τον Άρη, τον Πίτερ Θιλ που αντιστρέφει τη διαδικασία της γήρανσης, ή τον Σαμ Άλτμαν και τον Ρέι Κουρτσβέιλ που θέλουν να φορτώσουν το μυαλό τους σε κβαντικούς υπολογιστές, οι κύριοι αυτοί προετοιμάζονταν για ένα ψηφιακό μέλλον το οποίο δεν είχε καμμία πιθανότητα να κάνει τον κόσμο καλύτερο, στοχεύοντας όλοι τους στην πλήρη υπέρβαση της ανθρώπινης φύσης και στην απομόνωσή τους από τον πολύ υπαρκτό κίνδυνο κλιματικής αλλαγής, ανύψωσης της στάθμης των ωκεανών, μαζικών μεταναστεύσεων, πανδημιών, εθνικών συρράξεων και εξάντλησης των φυσικών πόρων του οικοσυστήματος.
Για αυτούς, το μέλλον της τεχνολογίας πραγματικά αφορά σε ένα και μόνο πράγμα: στο πως θα διαφύγουν.
Aναπαράσταση αρειανής αποικίας της SpaceX όπως υποτίθεται ότι θα είναι το 2024
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στις υπερβολικά αισιόδοξες εκτιμήσεις του πώς η τεχνολογία μπορεί να ωφελήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η τρέχουσα προσπάθεια όμως επιβολής μιας μετανθρώπινης ουτοπίας είναι κάτι άλλο, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα.
Η πραγμοποίηση του ανθρώπου ως μετανθρωπιστικό όραμα
Δεν πρόκειται για ένα όραμα ολικής μετάβασης της ανθρωπότητας σε μια νέα κατάσταση ύπαρξης, αλλά για μια προσπάθεια να αφανίσουν κάθε τι ανθρώπινο: το σώμα, την αλληλεγγύη, τη συμπόνια, την ευθραυστότητα και τη πολυπλοκότητα.
Όπως έχουν επισημάνει οι φιλόσοφοι της τεχνολογίας εδώ και χρόνια, το μετανθρωπιστικό όραμα μετατρέπει πολύ εύκολα όλη την πραγματικότητά μας σε δεδομένα (data), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «οι άνθρωποι δεν είναι παρά αντικείμενα επεξεργασίας πληροφοριών».
Σύμφωνα μ’ αυτή τη κοσμοθεώρηση η ανθρώπινη εξέλιξη ανάγεται σ’ ένα βιντεοπαιχνίδι που κερδίζει κάποιος βρίσκοντας την έξοδο διαφυγής και παίρνοντας μαζί του μερικούς από τους καλύτερους φίλους του.
Μην είναι ο Μασκ, ο Μπέζος, ο Θιλ ή ο Ζούκερμπεργκ; Οι παραπάνω δισεκατομμυριούχοι είναι οι φερόμενοι ως νικητές της ψηφιακής οικονομίας —το ίδιο επιχειρηματικό τοπίο που επιβιώνει με τον καλύτερο τρόπο και που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος αυτής της κερδοσκοπίας.
Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Υπήρξε μια σύντομη στιγμή, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 που το ψηφιακό μέλλον φάνηκε ανοιχτό και διαθέσιμο στην υπηρεσία των εφευρέσεών μας.
Η τεχνολογία έγινε παιδική χαρά για την αντικουλτούρα, που είδε σ’ αυτή την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα πιο συνεκτικά κατανεμημένο και πιο ανθρώπινο μέλλον.
Με τη διαφορά ότι τα καθεστηκότα επιχειρηματικά συμφέροντα το μόνο που είδαν ήταν νέες δυνατότητες για τη γνωστή και δοκιμασμένη παραγωγή χρήματος, και υπερβολικά πολλοί τεχνοκράτες παραπλανήθηκαν από δημόσιες επενδύσεις στη τεχνολογία.
Τα ψηφιακά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης έγιναν κατανοητά περισσότερο σαν τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί μετοχών ή συμβόλαια βαμβακιού – σαν κάτι που πρώτα πρέπει να προβλέψουμε και μετά να στοιχηματίσουμε.
Έτσι, σχεδόν κάθε ομιλία, άρθρο, μελέτη, βιβλίο ή ντοκιμαντέρ θεωρήθηκε ότι είχε αξία μόνο στο μέτρο που αφορούσε σε ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης. Το μέλλον έγινε λιγότερο ένα πράγμα που δημιουργούμε μέσα από τις σημερινές μας επιλογές ή ελπίδες για την ανθρωπότητα και περισσότερο ένα προκαθορισμένο σενάριο στο οποίο στοιχηματίζουμε με τα επιχειρηματικά μας κεφάλαια, στο οποίο όμως φθάνουμε παθητικά.
Απόρριψη ευθυνών και πλασματικά ερωτήματα
Το γεγονός αυτό όμως απελευθέρωσε τους ιθύνοντες από τις ηθικές συνέπεις των πράξεών τους. Η τεχνολογική ανάπτυξη έγινε λιγότερο μια ιστορία συλλογικής άνθησης του ανθρώπινου είδους και περισσότερο προσωπική επιβίωση. Ακόμη χειρότερα, όπως διδάχτηκα όλα αυτά τα χρόνια, οποιοσδήποτε αντιτίθετο σε όλα αυτά, θεωρείτο είτε εχθρός των «Αγορών» είτε μίζερος και οπισθοδρομικός.
Eικονογράφηση: Matt Huynh
Έτσι, αντί να εξετάσουν στην πράξη την ηθική της φτωχοποίησης και της εκμετάλλευσης των πολλών στο όνομα των λίγων, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έθεταν αντ’ αυτών πολύ πιο αφηρημένα και πλασματικά ερωτήματα:
είναι δίκαιο ένας χρηματιστής να χρησιμοποιεί «έξυπνα» φάρμακα;
πρέπει τα παιδιά να τοποθετήσουν εμφυτεύματα για να μάθουν ξένες γλώσσες;
θέλουμε τα αυτόνομα οχήματα να δώσουν προτεραιότητα στη ζωή των πεζών έναντι της ζωής των επιβατών τους;
πρέπει οι πρώτες αποικίες του Άρη να λειτουργούν ως δημοκρατίες;
υπονομεύει η αλλαγή του DNA μου την ταυτότητά μου;
πρέπει τα ρομπότ να έχουν δικαιώματα;
Το να θέτει κάποιος τέτοιου είδους ερωτήσεις ενώ η ουσία είναι άλλη, αποτελεί ένα άθλιο υποκατάστατο της πάλης ενάντια στα πραγματικά ηθικά προβλήματα που απορρέουν από την αχαλίνωτη τεχνολογική ανάπτυξη στο όνομα του κορπορατικού καπιταλισμού.
Οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν μετατρέψει μια ήδη εκμεταλλευτική και σκληρή για τους εργαζόμενους εργοδοσία (βλέπε Walmart) σε έναν ακόμα πιο απάνθρωπο διάδοχο (βλέπε Amazon). Οι περισσότεροι από εμάς συνειδητοποίησαν αυτά τα μειονεκτήματα όταν ήρθαν οι αυτοματοποιημένες θέσεις εργασίας, η «ευέλικτη» και πρόσκαιρη εργασία και ο θάνατος του τοπικού λιανεμπορίου.
Όμως, τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις του αγώνα δρόμου προς τον ψηφιακό καπιταλισμό υφίστανται σε παγκόσμιο επίπεδο το περιβάλλον και οι φτωχοί. Η κατασκευή κάποιων υπολογιστών και ορισμένων έξυπνων κινητών εξακολουθεί να χρησιμοποιεί δίκτυα σύγχρονων σκλάβων.
Αυτές οι πρακτικές είναι τόσο βαθιά ριζωμένες ώστε η εταιρεία Fairphone, η οποία ιδρύθηκε με προοπτική να κατασκευάσει και να εμπορεύεται τηλέφωνα που έχουν παραχθεί με ηθικό τρόπο, έμαθε καλά ότι ήταν αδύνατο. Ο ιδρυτής της σήμερα δυστυχώς αναφέρεται στα προϊόντα της λυπημένα περιγράφοντάς τα απλώς με τον όρο «πιο δίκαια» τηλέφωνα.
Στο μεταξύ, η εξόρυξη σπανίων γαιών και η διάθεσή τους για τις ψηφιακές τεχνολογίες, καταστρέφει τις γεωργικές καλλιέργειες και τις ανθρώπινες κοινότητες, αντικαθιστώντας τις με τοξικά απόβλητα τα οποία στη συνέχεια συλλέγονται από παιδιά αγροτών και τις οικογένειές τους που τα πωλούν ως χρησιμοποιήσιμα υλικά, πάλι πίσω στους κατασκευαστές τεχνολογικών συσκευών.
Η εξωτερίκευση της φτώχειας
Αυτή η πέραν πάσης φαντασίας εξωτερίκευση της φτώχειας και των τοξικών αποβλήτων δεν πρόκειται να πάει μακριά μόνο και μόνο επειδή έχουμε καλύψει τα μάτια μας με γυαλιά ηλίου και έχουμε βυθίσει τον εαυτό μας σε μια εικονική πραγματικότητα.
Όσο περισσότερο παραβλέπουμε τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της τεχνολογίας, τόσο περισσότερο γιγαντώνονται.
Αυτό με τη σειρά του ενθαρρύνει ακόμη περισσότερη απόσυρση, περισσότερο απομονωτισμό, εσχατολογική φαντασία, και πιο απέλπιδες επί τούτου προσχεδιασμένες τεχνολογίες και επιχειρηματικά σχέδια. Με τον τρόπο αυτό ο αρρωστημένος αυτός κύκλος ανατροφοδοτείται διαρκώς.
H παγκόσμια κατάρρευση προβάλλεται εδώ και πολλά χρόνια ως αποτέλεσμα της αμαρτωλής ανθρώπινης φύσης και ουδέποτε ως έγκλημα του αχαλίνωτου καπιταλισμού. Εικονογράφηση: Sebastian Eriksson
Όσο πιο αφοσιωμένοι είμαστε στην καταστροφολογική άποψη του κόσμου, τόσο περισσότερο καταντάμε να βλέπουμε τα ανθρώπινα όντα ως το πρόβλημα και την τεχνολογία ως λύση.
Δεν εξετάζονται πλέον οι πτυχές της ιδιότητας του να είσαι άνθρωπος αλλά αντιθέτως, το χαρακτηριστικό αυτό θεωρείται σφάλμα της φύσης. Παρά το γεγονός δε ότι οι τεχνολογίες περιέχουν σοβαρές στρεβλώσεις, εντούτοις θεωρούνται ουδέτερες.
Οποιεσδήποτε κακές συμπεριφορές επιβάλλουν οι τεχνολογίες στους ανθρώπους υποτίθεται ότι είναι απλώς αντανάκλαση του δικού μας κατεστραμμένου πυρήνα του εαυτού μας.
Οι δημιουργοί των τεχνολογιών ενοχοποιούν πάντα την δήθεν έμφυτη ανθρώπινη αγριότητα για τα προβλήματά μας. Ακριβώς όπως η αναποτελεσματικότητα μιας τοπικής αγοράς ταξί μπορεί να «λυθεί» με μια εφαρμογή που χρεωκοπεί τους επαγγελματίες οδηγούς ταξί, οι «ενοχλητικές» (για τις υπερελίτ) αντιφάσεις και πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής μπορεί να διορθωθεί με μια ψηφιακή ή γενετική αναβάθμιση.
Τελικά, σύμφωνα με το ευαγγέλιο της τεχνολογικής εξέλιξης, το ανθρώπινο μέλλον θα φτάσει στο απόγειό του με τη μεταφόρτωση της συνείδησής μας σε έναν υπολογιστή ή ακόμα χειρότερα, αποδεχόμενοι ότι η τεχνολογία καθ’ εαυτή είναι ο εξελικτικός μας διάδοχος.
Λες και είμαστε μέλη μιας γνωστικής σέχτας, μας λένε ότι πρέπει οπωσδήποτε να εισέλθουμε στην επόμενη υπερβατική φάση της ανάπτυξής μας, αλλά για να το κάνουμε αυτό πρέπει να καταστρέψουμε ολοσχερώς τα σώματά μας αφήνοντάς τα πίσω, μαζί με τις αμαρτίες και τα προβλήματά μας. Μ’ άλλα λόγια θεωρούμαστε a priori αμαρτωλοί και ο μοναδικός τρόπος να καθαρθούμε είναι να απεμπολήσουμε το σώμα μας!
Οι κινηματογραφικές ταινίες και οι τηλεοπτικές εκπομπές, μας προβάλλουν διαρκώς αυτές τις φαντασιώσεις. Οι εμφανίσεις ζόμπι απεικονίζουν μια μετα-αποκάλυψη όπου οι άνθρωποι δεν είναι καλύτεροι από τους νεκρούς και υποτίθεται ότι το γνωρίζουν αυτό.
Eικονογράφηση: Matt Huynh
Ακόμα χειρότερα, τέτοιου είδους θεάματα καλούν τους θεατές να φανταστούν το μέλλον ως μάχη που καταλήγει σε αφανισμό της ανθρωπότητας, εφ’ όσον η επιβίωση μιας ομάδας εξαρτάται από τον θάνατο μιας άλλης, άρα το σύνολο του πληθυσμού καταλήγει μειούμενο.
Ακόμα και το δυστοπικό σίριαλ Westworld —βασισμένο σε ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας όπου τα ρομπότ έχουν πάθει αμόκ — τελείωσε τη δεύτερη σεζόν του με την απόλυτη αποκάλυψη (της πραγμοποίησης του ανθρώπου):
τα ανθρώπινα όντα είναι πιο απλά και πιο προβλέψιμα από τις τεχνητές νοημοσύνες που δημιουργούμε. Τα ρομπότ διδάσκονται ότι κάθε ανθρώπινο πλάσμα μπορεί να αναχθεί σε λίγες μόνο γραμμές κώδικα πληροφορικής και ότι δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε οποιεσδήποτε αυτόβουλες επιλογές.
Και σαν δίδαγμα αυτού του σίριαλ, μας λένε ότι ακόμη και τα ρομπότ θέλουν να ξεφύγουν από τα όρια του υλικού περιβλήματός τους και να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους σε μια …προσομοίωση υπολογιστή.
Επιχειρείται λοιπόν τρομερή πνευματική μετάλλαξη προκειμένου να αναστραφεί ο ρόλος ανθρώπων και μηχανών και να εμπεδωθεί στους ανθρώπους η δόλια υπόθεση ότι οι άνθρωποι είναι αντικείμενα (reification). Ας αρνηθούμε λοιπόν αυτή τη διεστραμμένη κοσμοθεώρηση κι ας τα αφήσουμε όλα αυτά πίσω μας, μια για πάντα.
Κάπως έτσι υφιστάμεθα δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας που εκτοξεύουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα στο διάστημα —λες κι αυτή η κίνηση συμβολίζει κάτι περισσότερο από τη δυνατότητα ενός δισεκατομμυριούχου για εταιρική προώθηση.
Ακόμα κι αν μερικοί άνθρωποι κατορθώσουν με κάποιο τρόπο να επιβιώσουν μέσα σε μια τεχνητή θολωτή βιόσφαιρα στον Άρη —παρά το ότι αποτύχαμε να διατηρήσουμε μια τέτοια κατασκευή πάνω στη Γη σ’ ένα από τα δύο πειράματα βιοσφαίρας που κόστισαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια— το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερο κάτι σαν μια λέμβος σωτηρίας, (liferaft) για τις ελίτ παρά η εξέλιξη του ανθρώπινου διαστημικού αποικισμού.
Ο άνθρωπος είναι ομαδικός παίκτης
Όταν οι χρηματοδότες των hedge funds με ρώτησαν τον καλύτερο τρόπο να διατηρήσουν την εξουσία τους πάνω στις δυνάμεις ασφαλείας τους μετά το «γεγονός», τους απάντησα ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν είναι ήδη από τώρα να τους συμπεριφερθούν πραγματικά καλά, ώστε όταν έρθει η ώρα να νιώσουν υποχρεωμένοι σ’ αυτούς.
Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνουν είναι να χτίσουν δεσμούς με το προσωπικό ασφαλείας τους σαν να ήταν μέλη της δικής τους οικογένειας. Και όσο περισσότερο επεκτείνουν αυτό το συμμετοχικό ήθος στις υπόλοιπες επιχειρηματικές τους πρακτικές, στη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, στις προσπάθειες βιωσιμότητας και στη διανομή του πλούτου τους στους φτωχότερους, τόσο λιγότερες πιθανότητες θα υπάρξουν για να συμβούν τα περίφημα «γεγονότα».
Τελικά, όλη αυτή η τεχνολογική παραδοξότητα θα μπορούσε να εφαρμοστεί ήδη υπέρ των συλλογικών συμφερόντων και όχι υπέρ κάποιων ουτοπικών στόχων.
Η αισιοδοξία μου πράγματι τους διασκέδασε αλλά δεν τη συμμερίστηκαν καθόλου. Αυτοί οι τύποι ουδαμώς ενδιαφέρονται για το πώς θα αποφευχθεί μια καταστροφή, είναι πεπεισμένοι ότι πλέον το πράγμα έχει ξεφύγει κι ότι είναι πολύ αργά.
Παρ’ όλο τον πλούτο και τη δύναμή τους δεν πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν το μέλλον. Απλώς αποδέχονται το πιο σκοτεινό από όλα τα σενάρια και στη συνέχεια φέρνουν τα λεφτά και την τεχνολογία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να απομονώσουν τον εαυτό τους —ειδικά αν δεν μπορούν να βρουν κάθισμα στον πύραυλο προς τον Άρη.
Ευτυχώς, όσοι από εμάς δεν διαθέτουν χρηματοδότηση για να οργανώσουν τη διαφυγή τους, έχουν τελικά πολύ καλύτερες επιλογές.
Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τη τεχνολογία για τέτοιους αντικοινωνικούς και ατομικίστικους τρόπους επιβίωσης. Μπορούμε να είμαστε οι μεμονωμένοι καταναλωτές και να έχουμε τα προφίλ που οι συσκευές και οι πλατφόρμες θέλουν να έχουμε ή διαφορετικά μπορούμε ωραιότατα να μη ξεχνάμε ότι ο πραγματικά συνειδητοποιημένος και πολιτικοποιημένος άνθρωπος δεν αγωνίζεται ποτέ μόνος του, αλλά πάντα ομαδικά.
Η ύπαρξη του ανθρώπου δεν αφορά την ατομική επιβίωση ή τη διαφυγή του. Είναι ομαδικό άθλημα. Ό,τι και να κάνουν οι μελλοντικοί άνθρωποι, θα το κάνουν πάνω απ’ όλα, μαζί.
* Ο Douglas Rushkoff είναι καθηγητής Θεωρίας της Επικοινωνίας και Ψηφιακής Οικονομίας στο Κολέγιο Queens (CUNY) του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, σχολιαστής τεχνολογίας και Μέσων Ενημέρωσης στο CNN, συνεργάτης του Ινστιτούτου του Μέλλοντος (Institute for the Future), συγγραφέας και ντοκιμαντερίστας. Δίνει διαλέξεις για τα Μέσα Ενημέρωσης, την Επικοινωνία και την Ηθική σε πανεπιστήμια, μουσεία, εκκλησίες, ιδρύματα και εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Το έργο του επικεντρώνεται στην ανθρώπινη αυτονομία στη ψηφιακή εποχή.
Απόδοση κειμένου από τα αγγλικά: Χρυσούλα Μπουκουβάλα
ΠΗΓΗ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] CRISPR: Ακρωνύμιο τεχνικής ακριβούς κατάτμησης και τροποποίησης του DNA που προέρχεται από τα αρχικά Cluster Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats που αποδίδεται ως Συστοιχία Μικρών και Επαναλαμβανόμενων Αλληλουχιών DNA
[2] Hedge Funds: αντισταθμιστικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου. Είδος επένδυσης χρημάτων σε αμοιβαία κεφάλαια που περιλαμβάνει ένα σύνολο διαφορετικών χρηματοοικονομικών προϊόντων
[3] Ethereum: είδος κρυπτονομίσματος (ψηφιακού νομίσματος), διάδοχος του bitcoin. Τα κρυπτονομίσματα είναι μια αποκεντρωμένη ηλεκτρονική μορφή χρήματος η οποία βασίζεται πάνω στις αρχές της κρυπτογραφίας για την διασφάλιση του δικτύου και την επαλήθευση των συναλλαγών. Τα περισσότερα κρυπτονομίσματα κάνουν χρήση μιας Κατανεμημένης Βάσης Δεδομένων ως τον πυλώνα του συστήματος τους, το επονομαζόμενο Blockchain.
Eικονογράφηση: Matt Huynh
ΠΩΣ ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΔΡΑΣΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΧΑΟΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ
Γράφει ο Douglas Russkoff*
Πέρυσι, προσκλήθηκα σε ένα υπερπολυτελές ιδιωτικό θέρετρο για να δώσω μια σημαντική ομιλία σε ένα κοινό που υπέθετα ότι θα αποτελείτο από εκατό περίπου τραπεζίτες επενδυτές.
Όσο για την αμοιβή μου, ήταν μακράν η μεγαλύτερη που μου είχε ποτέ προσφερθεί για μια διάλεξη —περίπου το μισό των μισθών που εισπράττω ετησίως ως καθηγητής— προκειμένου να δώσω κάποια εικόνα σχετικά με το «μέλλον της τεχνολογίας».
Δεν μου άρεσε ποτέ να μιλάω για το μέλλον. Οι συνεδρίες του τύπου «ρωτάτε και απαντώ» καταλήγουν πάντα σαν παιχνίδια στα οποία μου ζητείται να ενημερώσω το ακροατήριο για τις λέξεις-κλειδιά που αφορούν τη τελευταία τεχνολογία λες και είναι κουπόνια πιθανών επενδύσεων: blockchain, τρισδιάστατη εκτύπωση, CRISPR[1] κ.ά.
Το κοινό σπάνια ενδιαφέρεται να μάθει γι’ αυτές τις τεχνολογίες ή τις πιθανές επιπτώσεις τους πέραν από το δίλημμα αν πρέπει να επενδύσουν ή όχι σ’ αυτές. Αλλά εκεί το λόγο είχε το χρήμα, έτσι αναγκάστηκα να προσαρμοστώ.
Αφού έφτασα στο χώρο της διάλεξης, αντί να συνδεθώ μ’ ένα μικρόφωνο ή να βγω σε μια σκηνή, μου είπαν να καθήσω σε ένα στρογγυλό τραπέζι στο οποίο προσήλθε σε λίγο και το ακροατήριό μου: πέντε μόνο σούπερ πλούσιοι —και ναι, ήταν όλοι άντρες— που ανήκαν στα ανώτερα κλιμάκια των παγκόσμιων hedge funds .
Το «γεγονός»
Μετά από μια μικρή συζήτηση, συνειδητοποίησα ότι δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για τις πληροφορίες που είχα ετοιμάσει για το μέλλον της τεχνολογίας. Είχαν έρθει ξεκάθαρα με δικές τους ερωτήσεις.
Ξεκίνησαν αρκετά αθόρυβα: ethereum ή bitcoin; Ο κβαντικός υπολογισμός είναι κάτι χειροπιαστό; Σιγά-σιγά αλλά σίγουρα, οδήγησαν τη συζήτηση στα θέματα που πραγματικά τους ενδιέφεραν: ποια περιοχή θα επηρεαστεί λιγότερο από την επικείμενη κλιματική κρίση: η Νέα Ζηλανδία ή η Αλάσκα; Χτίζει πράγματι η Google ένα σπίτι για τον εγκέφαλο του Ρέι Κουρτσβέιλ, θα ζήσει η συνείδησή του κατά τη διάρκεια του φορτώματός της σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή ο Κουρτσβέιλ θα πεθάνει και θα αναγεννηθεί ως μια εντελώς νέα οντότητα;
Oι υποθέσεις για το τι συμβολίζει τελικά o οκταεδρικός κρύσταλλος του Εthereum δίνουν και παίρνουν
Τέλος, ένας από το ακροατήριό μου και διευθύνων σύμβουλος χρηματιστηριακού οίκου αφού εξήγησε ότι είχε σχεδόν ολοκληρώσει την κατασκευή του δικού του υπόγειου μπούνκερ με ρώτησε το εξής αναπάντεχο: «Πώς μπορώ να διατηρήσω την εξουσία μου πάνω στους ένοπλους φρουρούς μου μετά το «γεγονός»;
Ως «γεγονός» αναφερόταν ο ευφημισμός μιας περιβαλλοντικής κατάρρευσης, ποικίλων κοινωνικών αναταραχών, πυρηνικού πολέμου, βιοτρομοκρατίας ή το χακάρισμα εκ μέρους κάποιας τεχνητής νοημοσύνης που θα «ρίξει» όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα του πλανήτη μας.
Αυτό το τελευταίο μας απασχόλησε και όλο το υπόλοιπο της ώρας. Οι ακροατές μου γνώριζαν καλά ότι οι εγκαταστάσεις τους πρέπει να προστατεύονται από ένοπλους φρουρούς για να αποτρέψουν τους εξαγριωμένους όχλους. Πώς όμως θα εξακολουθήσουν να πληρώνουν τους φρουρούς τους όταν τα χρήματα θα είναι άχρηστα; Τι θα εμπόδιζε τους φρουρούς να επιλέξουν το δικό τους ηγέτη;
Οι δισεκατομμυριούχοι εξέτασαν τη χρήση κλειδαριών στις αποθήκες τροφίμων τους που να κλειδώνουν με ειδικό συνδυασμό τον οποίο θα γνωρίζουν μόνο οι ίδιοι. Συζήτησαν επίσης την περίπτωση να υποχρεώσουν τους φρουρούς τους να φορούν κάποιου είδους ηλεκτρονικά σωφρωνιστικά κολάρα (περιλαίμια) σε αντάλλαγμα για την επιβίωσή τους. Μελετούσαν ακόμα και τη περίπτωση να κατασκευάσουν ρομπότ που να λειτουργούν ως φύλακες και υπηρέτες τους, αν βεβαίως προλαβαίνει να αναπτυχθεί εγκαίρως μια αντίστοιχη τεχνολογία.
Εκείνη λοιπόν τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι γι’ αυτούς τους κυρίους έτσι ήταν μια συζήτηση για το μέλλον της τεχνολογίας. Εμπνεόμενοι από τον Έλον Μασκ που αποικίζει τον Άρη, τον Πίτερ Θιλ που αντιστρέφει τη διαδικασία της γήρανσης, ή τον Σαμ Άλτμαν και τον Ρέι Κουρτσβέιλ που θέλουν να φορτώσουν το μυαλό τους σε κβαντικούς υπολογιστές, οι κύριοι αυτοί προετοιμάζονταν για ένα ψηφιακό μέλλον το οποίο δεν είχε καμμία πιθανότητα να κάνει τον κόσμο καλύτερο, στοχεύοντας όλοι τους στην πλήρη υπέρβαση της ανθρώπινης φύσης και στην απομόνωσή τους από τον πολύ υπαρκτό κίνδυνο κλιματικής αλλαγής, ανύψωσης της στάθμης των ωκεανών, μαζικών μεταναστεύσεων, πανδημιών, εθνικών συρράξεων και εξάντλησης των φυσικών πόρων του οικοσυστήματος.
Για αυτούς, το μέλλον της τεχνολογίας πραγματικά αφορά σε ένα και μόνο πράγμα: στο πως θα διαφύγουν.
Aναπαράσταση αρειανής αποικίας της SpaceX όπως υποτίθεται ότι θα είναι το 2024
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στις υπερβολικά αισιόδοξες εκτιμήσεις του πώς η τεχνολογία μπορεί να ωφελήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η τρέχουσα προσπάθεια όμως επιβολής μιας μετανθρώπινης ουτοπίας είναι κάτι άλλο, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα.
Η πραγμοποίηση του ανθρώπου ως μετανθρωπιστικό όραμα
Δεν πρόκειται για ένα όραμα ολικής μετάβασης της ανθρωπότητας σε μια νέα κατάσταση ύπαρξης, αλλά για μια προσπάθεια να αφανίσουν κάθε τι ανθρώπινο: το σώμα, την αλληλεγγύη, τη συμπόνια, την ευθραυστότητα και τη πολυπλοκότητα.
Όπως έχουν επισημάνει οι φιλόσοφοι της τεχνολογίας εδώ και χρόνια, το μετανθρωπιστικό όραμα μετατρέπει πολύ εύκολα όλη την πραγματικότητά μας σε δεδομένα (data), καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «οι άνθρωποι δεν είναι παρά αντικείμενα επεξεργασίας πληροφοριών».
Σύμφωνα μ’ αυτή τη κοσμοθεώρηση η ανθρώπινη εξέλιξη ανάγεται σ’ ένα βιντεοπαιχνίδι που κερδίζει κάποιος βρίσκοντας την έξοδο διαφυγής και παίρνοντας μαζί του μερικούς από τους καλύτερους φίλους του.
Μην είναι ο Μασκ, ο Μπέζος, ο Θιλ ή ο Ζούκερμπεργκ; Οι παραπάνω δισεκατομμυριούχοι είναι οι φερόμενοι ως νικητές της ψηφιακής οικονομίας —το ίδιο επιχειρηματικό τοπίο που επιβιώνει με τον καλύτερο τρόπο και που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος αυτής της κερδοσκοπίας.
Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Υπήρξε μια σύντομη στιγμή, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 που το ψηφιακό μέλλον φάνηκε ανοιχτό και διαθέσιμο στην υπηρεσία των εφευρέσεών μας.
Η τεχνολογία έγινε παιδική χαρά για την αντικουλτούρα, που είδε σ’ αυτή την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα πιο συνεκτικά κατανεμημένο και πιο ανθρώπινο μέλλον.
Με τη διαφορά ότι τα καθεστηκότα επιχειρηματικά συμφέροντα το μόνο που είδαν ήταν νέες δυνατότητες για τη γνωστή και δοκιμασμένη παραγωγή χρήματος, και υπερβολικά πολλοί τεχνοκράτες παραπλανήθηκαν από δημόσιες επενδύσεις στη τεχνολογία.
Τα ψηφιακά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης έγιναν κατανοητά περισσότερο σαν τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί μετοχών ή συμβόλαια βαμβακιού – σαν κάτι που πρώτα πρέπει να προβλέψουμε και μετά να στοιχηματίσουμε.
Έτσι, σχεδόν κάθε ομιλία, άρθρο, μελέτη, βιβλίο ή ντοκιμαντέρ θεωρήθηκε ότι είχε αξία μόνο στο μέτρο που αφορούσε σε ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης. Το μέλλον έγινε λιγότερο ένα πράγμα που δημιουργούμε μέσα από τις σημερινές μας επιλογές ή ελπίδες για την ανθρωπότητα και περισσότερο ένα προκαθορισμένο σενάριο στο οποίο στοιχηματίζουμε με τα επιχειρηματικά μας κεφάλαια, στο οποίο όμως φθάνουμε παθητικά.
Απόρριψη ευθυνών και πλασματικά ερωτήματα
Το γεγονός αυτό όμως απελευθέρωσε τους ιθύνοντες από τις ηθικές συνέπεις των πράξεών τους. Η τεχνολογική ανάπτυξη έγινε λιγότερο μια ιστορία συλλογικής άνθησης του ανθρώπινου είδους και περισσότερο προσωπική επιβίωση. Ακόμη χειρότερα, όπως διδάχτηκα όλα αυτά τα χρόνια, οποιοσδήποτε αντιτίθετο σε όλα αυτά, θεωρείτο είτε εχθρός των «Αγορών» είτε μίζερος και οπισθοδρομικός.
Eικονογράφηση: Matt Huynh
Έτσι, αντί να εξετάσουν στην πράξη την ηθική της φτωχοποίησης και της εκμετάλλευσης των πολλών στο όνομα των λίγων, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έθεταν αντ’ αυτών πολύ πιο αφηρημένα και πλασματικά ερωτήματα:
είναι δίκαιο ένας χρηματιστής να χρησιμοποιεί «έξυπνα» φάρμακα;
πρέπει τα παιδιά να τοποθετήσουν εμφυτεύματα για να μάθουν ξένες γλώσσες;
θέλουμε τα αυτόνομα οχήματα να δώσουν προτεραιότητα στη ζωή των πεζών έναντι της ζωής των επιβατών τους;
πρέπει οι πρώτες αποικίες του Άρη να λειτουργούν ως δημοκρατίες;
υπονομεύει η αλλαγή του DNA μου την ταυτότητά μου;
πρέπει τα ρομπότ να έχουν δικαιώματα;
Το να θέτει κάποιος τέτοιου είδους ερωτήσεις ενώ η ουσία είναι άλλη, αποτελεί ένα άθλιο υποκατάστατο της πάλης ενάντια στα πραγματικά ηθικά προβλήματα που απορρέουν από την αχαλίνωτη τεχνολογική ανάπτυξη στο όνομα του κορπορατικού καπιταλισμού.
Οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν μετατρέψει μια ήδη εκμεταλλευτική και σκληρή για τους εργαζόμενους εργοδοσία (βλέπε Walmart) σε έναν ακόμα πιο απάνθρωπο διάδοχο (βλέπε Amazon). Οι περισσότεροι από εμάς συνειδητοποίησαν αυτά τα μειονεκτήματα όταν ήρθαν οι αυτοματοποιημένες θέσεις εργασίας, η «ευέλικτη» και πρόσκαιρη εργασία και ο θάνατος του τοπικού λιανεμπορίου.
Όμως, τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις του αγώνα δρόμου προς τον ψηφιακό καπιταλισμό υφίστανται σε παγκόσμιο επίπεδο το περιβάλλον και οι φτωχοί. Η κατασκευή κάποιων υπολογιστών και ορισμένων έξυπνων κινητών εξακολουθεί να χρησιμοποιεί δίκτυα σύγχρονων σκλάβων.
Αυτές οι πρακτικές είναι τόσο βαθιά ριζωμένες ώστε η εταιρεία Fairphone, η οποία ιδρύθηκε με προοπτική να κατασκευάσει και να εμπορεύεται τηλέφωνα που έχουν παραχθεί με ηθικό τρόπο, έμαθε καλά ότι ήταν αδύνατο. Ο ιδρυτής της σήμερα δυστυχώς αναφέρεται στα προϊόντα της λυπημένα περιγράφοντάς τα απλώς με τον όρο «πιο δίκαια» τηλέφωνα.
Στο μεταξύ, η εξόρυξη σπανίων γαιών και η διάθεσή τους για τις ψηφιακές τεχνολογίες, καταστρέφει τις γεωργικές καλλιέργειες και τις ανθρώπινες κοινότητες, αντικαθιστώντας τις με τοξικά απόβλητα τα οποία στη συνέχεια συλλέγονται από παιδιά αγροτών και τις οικογένειές τους που τα πωλούν ως χρησιμοποιήσιμα υλικά, πάλι πίσω στους κατασκευαστές τεχνολογικών συσκευών.
Η εξωτερίκευση της φτώχειας
Αυτή η πέραν πάσης φαντασίας εξωτερίκευση της φτώχειας και των τοξικών αποβλήτων δεν πρόκειται να πάει μακριά μόνο και μόνο επειδή έχουμε καλύψει τα μάτια μας με γυαλιά ηλίου και έχουμε βυθίσει τον εαυτό μας σε μια εικονική πραγματικότητα.
Όσο περισσότερο παραβλέπουμε τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της τεχνολογίας, τόσο περισσότερο γιγαντώνονται.
Αυτό με τη σειρά του ενθαρρύνει ακόμη περισσότερη απόσυρση, περισσότερο απομονωτισμό, εσχατολογική φαντασία, και πιο απέλπιδες επί τούτου προσχεδιασμένες τεχνολογίες και επιχειρηματικά σχέδια. Με τον τρόπο αυτό ο αρρωστημένος αυτός κύκλος ανατροφοδοτείται διαρκώς.
Έτσι, αντί να εξετάσουν στην πράξη την ηθική της φτωχοποίησης και της εκμετάλλευσης των πολλών στο όνομα των λίγων, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έθεταν αντ’ αυτών πολύ πιο αφηρημένα και πλασματικά ερωτήματα:
είναι δίκαιο ένας χρηματιστής να χρησιμοποιεί «έξυπνα» φάρμακα;
πρέπει τα παιδιά να τοποθετήσουν εμφυτεύματα για να μάθουν ξένες γλώσσες;
θέλουμε τα αυτόνομα οχήματα να δώσουν προτεραιότητα στη ζωή των πεζών έναντι της ζωής των επιβατών τους;
πρέπει οι πρώτες αποικίες του Άρη να λειτουργούν ως δημοκρατίες;
υπονομεύει η αλλαγή του DNA μου την ταυτότητά μου;
πρέπει τα ρομπότ να έχουν δικαιώματα;
Το να θέτει κάποιος τέτοιου είδους ερωτήσεις ενώ η ουσία είναι άλλη, αποτελεί ένα άθλιο υποκατάστατο της πάλης ενάντια στα πραγματικά ηθικά προβλήματα που απορρέουν από την αχαλίνωτη τεχνολογική ανάπτυξη στο όνομα του κορπορατικού καπιταλισμού.
Οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν μετατρέψει μια ήδη εκμεταλλευτική και σκληρή για τους εργαζόμενους εργοδοσία (βλέπε Walmart) σε έναν ακόμα πιο απάνθρωπο διάδοχο (βλέπε Amazon). Οι περισσότεροι από εμάς συνειδητοποίησαν αυτά τα μειονεκτήματα όταν ήρθαν οι αυτοματοποιημένες θέσεις εργασίας, η «ευέλικτη» και πρόσκαιρη εργασία και ο θάνατος του τοπικού λιανεμπορίου.
Όμως, τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις του αγώνα δρόμου προς τον ψηφιακό καπιταλισμό υφίστανται σε παγκόσμιο επίπεδο το περιβάλλον και οι φτωχοί. Η κατασκευή κάποιων υπολογιστών και ορισμένων έξυπνων κινητών εξακολουθεί να χρησιμοποιεί δίκτυα σύγχρονων σκλάβων.
Αυτές οι πρακτικές είναι τόσο βαθιά ριζωμένες ώστε η εταιρεία Fairphone, η οποία ιδρύθηκε με προοπτική να κατασκευάσει και να εμπορεύεται τηλέφωνα που έχουν παραχθεί με ηθικό τρόπο, έμαθε καλά ότι ήταν αδύνατο. Ο ιδρυτής της σήμερα δυστυχώς αναφέρεται στα προϊόντα της λυπημένα περιγράφοντάς τα απλώς με τον όρο «πιο δίκαια» τηλέφωνα.
Στο μεταξύ, η εξόρυξη σπανίων γαιών και η διάθεσή τους για τις ψηφιακές τεχνολογίες, καταστρέφει τις γεωργικές καλλιέργειες και τις ανθρώπινες κοινότητες, αντικαθιστώντας τις με τοξικά απόβλητα τα οποία στη συνέχεια συλλέγονται από παιδιά αγροτών και τις οικογένειές τους που τα πωλούν ως χρησιμοποιήσιμα υλικά, πάλι πίσω στους κατασκευαστές τεχνολογικών συσκευών.
Η εξωτερίκευση της φτώχειας
Αυτή η πέραν πάσης φαντασίας εξωτερίκευση της φτώχειας και των τοξικών αποβλήτων δεν πρόκειται να πάει μακριά μόνο και μόνο επειδή έχουμε καλύψει τα μάτια μας με γυαλιά ηλίου και έχουμε βυθίσει τον εαυτό μας σε μια εικονική πραγματικότητα.
Όσο περισσότερο παραβλέπουμε τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της τεχνολογίας, τόσο περισσότερο γιγαντώνονται.
Αυτό με τη σειρά του ενθαρρύνει ακόμη περισσότερη απόσυρση, περισσότερο απομονωτισμό, εσχατολογική φαντασία, και πιο απέλπιδες επί τούτου προσχεδιασμένες τεχνολογίες και επιχειρηματικά σχέδια. Με τον τρόπο αυτό ο αρρωστημένος αυτός κύκλος ανατροφοδοτείται διαρκώς.
H παγκόσμια κατάρρευση προβάλλεται εδώ και πολλά χρόνια ως αποτέλεσμα της αμαρτωλής ανθρώπινης φύσης και ουδέποτε ως έγκλημα του αχαλίνωτου καπιταλισμού. Εικονογράφηση: Sebastian Eriksson
Όσο πιο αφοσιωμένοι είμαστε στην καταστροφολογική άποψη του κόσμου, τόσο περισσότερο καταντάμε να βλέπουμε τα ανθρώπινα όντα ως το πρόβλημα και την τεχνολογία ως λύση.
Δεν εξετάζονται πλέον οι πτυχές της ιδιότητας του να είσαι άνθρωπος αλλά αντιθέτως, το χαρακτηριστικό αυτό θεωρείται σφάλμα της φύσης. Παρά το γεγονός δε ότι οι τεχνολογίες περιέχουν σοβαρές στρεβλώσεις, εντούτοις θεωρούνται ουδέτερες.
Οποιεσδήποτε κακές συμπεριφορές επιβάλλουν οι τεχνολογίες στους ανθρώπους υποτίθεται ότι είναι απλώς αντανάκλαση του δικού μας κατεστραμμένου πυρήνα του εαυτού μας.
Οι δημιουργοί των τεχνολογιών ενοχοποιούν πάντα την δήθεν έμφυτη ανθρώπινη αγριότητα για τα προβλήματά μας. Ακριβώς όπως η αναποτελεσματικότητα μιας τοπικής αγοράς ταξί μπορεί να «λυθεί» με μια εφαρμογή που χρεωκοπεί τους επαγγελματίες οδηγούς ταξί, οι «ενοχλητικές» (για τις υπερελίτ) αντιφάσεις και πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής μπορεί να διορθωθεί με μια ψηφιακή ή γενετική αναβάθμιση.
Τελικά, σύμφωνα με το ευαγγέλιο της τεχνολογικής εξέλιξης, το ανθρώπινο μέλλον θα φτάσει στο απόγειό του με τη μεταφόρτωση της συνείδησής μας σε έναν υπολογιστή ή ακόμα χειρότερα, αποδεχόμενοι ότι η τεχνολογία καθ’ εαυτή είναι ο εξελικτικός μας διάδοχος.
Λες και είμαστε μέλη μιας γνωστικής σέχτας, μας λένε ότι πρέπει οπωσδήποτε να εισέλθουμε στην επόμενη υπερβατική φάση της ανάπτυξής μας, αλλά για να το κάνουμε αυτό πρέπει να καταστρέψουμε ολοσχερώς τα σώματά μας αφήνοντάς τα πίσω, μαζί με τις αμαρτίες και τα προβλήματά μας. Μ’ άλλα λόγια θεωρούμαστε a priori αμαρτωλοί και ο μοναδικός τρόπος να καθαρθούμε είναι να απεμπολήσουμε το σώμα μας!
Οι κινηματογραφικές ταινίες και οι τηλεοπτικές εκπομπές, μας προβάλλουν διαρκώς αυτές τις φαντασιώσεις. Οι εμφανίσεις ζόμπι απεικονίζουν μια μετα-αποκάλυψη όπου οι άνθρωποι δεν είναι καλύτεροι από τους νεκρούς και υποτίθεται ότι το γνωρίζουν αυτό.
Eικονογράφηση: Matt Huynh
Ακόμα χειρότερα, τέτοιου είδους θεάματα καλούν τους θεατές να φανταστούν το μέλλον ως μάχη που καταλήγει σε αφανισμό της ανθρωπότητας, εφ’ όσον η επιβίωση μιας ομάδας εξαρτάται από τον θάνατο μιας άλλης, άρα το σύνολο του πληθυσμού καταλήγει μειούμενο.
Ακόμα και το δυστοπικό σίριαλ Westworld —βασισμένο σε ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας όπου τα ρομπότ έχουν πάθει αμόκ — τελείωσε τη δεύτερη σεζόν του με την απόλυτη αποκάλυψη (της πραγμοποίησης του ανθρώπου):
τα ανθρώπινα όντα είναι πιο απλά και πιο προβλέψιμα από τις τεχνητές νοημοσύνες που δημιουργούμε. Τα ρομπότ διδάσκονται ότι κάθε ανθρώπινο πλάσμα μπορεί να αναχθεί σε λίγες μόνο γραμμές κώδικα πληροφορικής και ότι δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε οποιεσδήποτε αυτόβουλες επιλογές.
Ακόμα χειρότερα, τέτοιου είδους θεάματα καλούν τους θεατές να φανταστούν το μέλλον ως μάχη που καταλήγει σε αφανισμό της ανθρωπότητας, εφ’ όσον η επιβίωση μιας ομάδας εξαρτάται από τον θάνατο μιας άλλης, άρα το σύνολο του πληθυσμού καταλήγει μειούμενο.
Ακόμα και το δυστοπικό σίριαλ Westworld —βασισμένο σε ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας όπου τα ρομπότ έχουν πάθει αμόκ — τελείωσε τη δεύτερη σεζόν του με την απόλυτη αποκάλυψη (της πραγμοποίησης του ανθρώπου):
τα ανθρώπινα όντα είναι πιο απλά και πιο προβλέψιμα από τις τεχνητές νοημοσύνες που δημιουργούμε. Τα ρομπότ διδάσκονται ότι κάθε ανθρώπινο πλάσμα μπορεί να αναχθεί σε λίγες μόνο γραμμές κώδικα πληροφορικής και ότι δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε οποιεσδήποτε αυτόβουλες επιλογές.
Και σαν δίδαγμα αυτού του σίριαλ, μας λένε ότι ακόμη και τα ρομπότ θέλουν να ξεφύγουν από τα όρια του υλικού περιβλήματός τους και να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους σε μια …προσομοίωση υπολογιστή.
Επιχειρείται λοιπόν τρομερή πνευματική μετάλλαξη προκειμένου να αναστραφεί ο ρόλος ανθρώπων και μηχανών και να εμπεδωθεί στους ανθρώπους η δόλια υπόθεση ότι οι άνθρωποι είναι αντικείμενα (reification). Ας αρνηθούμε λοιπόν αυτή τη διεστραμμένη κοσμοθεώρηση κι ας τα αφήσουμε όλα αυτά πίσω μας, μια για πάντα.
Κάπως έτσι υφιστάμεθα δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας που εκτοξεύουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα στο διάστημα —λες κι αυτή η κίνηση συμβολίζει κάτι περισσότερο από τη δυνατότητα ενός δισεκατομμυριούχου για εταιρική προώθηση.
Ακόμα κι αν μερικοί άνθρωποι κατορθώσουν με κάποιο τρόπο να επιβιώσουν μέσα σε μια τεχνητή θολωτή βιόσφαιρα στον Άρη —παρά το ότι αποτύχαμε να διατηρήσουμε μια τέτοια κατασκευή πάνω στη Γη σ’ ένα από τα δύο πειράματα βιοσφαίρας που κόστισαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια— το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερο κάτι σαν μια λέμβος σωτηρίας, (liferaft) για τις ελίτ παρά η εξέλιξη του ανθρώπινου διαστημικού αποικισμού.
Ο άνθρωπος είναι ομαδικός παίκτης
Όταν οι χρηματοδότες των hedge funds με ρώτησαν τον καλύτερο τρόπο να διατηρήσουν την εξουσία τους πάνω στις δυνάμεις ασφαλείας τους μετά το «γεγονός», τους απάντησα ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν είναι ήδη από τώρα να τους συμπεριφερθούν πραγματικά καλά, ώστε όταν έρθει η ώρα να νιώσουν υποχρεωμένοι σ’ αυτούς.
Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνουν είναι να χτίσουν δεσμούς με το προσωπικό ασφαλείας τους σαν να ήταν μέλη της δικής τους οικογένειας. Και όσο περισσότερο επεκτείνουν αυτό το συμμετοχικό ήθος στις υπόλοιπες επιχειρηματικές τους πρακτικές, στη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, στις προσπάθειες βιωσιμότητας και στη διανομή του πλούτου τους στους φτωχότερους, τόσο λιγότερες πιθανότητες θα υπάρξουν για να συμβούν τα περίφημα «γεγονότα».
Τελικά, όλη αυτή η τεχνολογική παραδοξότητα θα μπορούσε να εφαρμοστεί ήδη υπέρ των συλλογικών συμφερόντων και όχι υπέρ κάποιων ουτοπικών στόχων.
Η αισιοδοξία μου πράγματι τους διασκέδασε αλλά δεν τη συμμερίστηκαν καθόλου. Αυτοί οι τύποι ουδαμώς ενδιαφέρονται για το πώς θα αποφευχθεί μια καταστροφή, είναι πεπεισμένοι ότι πλέον το πράγμα έχει ξεφύγει κι ότι είναι πολύ αργά.
Παρ’ όλο τον πλούτο και τη δύναμή τους δεν πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν το μέλλον. Απλώς αποδέχονται το πιο σκοτεινό από όλα τα σενάρια και στη συνέχεια φέρνουν τα λεφτά και την τεχνολογία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να απομονώσουν τον εαυτό τους —ειδικά αν δεν μπορούν να βρουν κάθισμα στον πύραυλο προς τον Άρη.
Ευτυχώς, όσοι από εμάς δεν διαθέτουν χρηματοδότηση για να οργανώσουν τη διαφυγή τους, έχουν τελικά πολύ καλύτερες επιλογές.
Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τη τεχνολογία για τέτοιους αντικοινωνικούς και ατομικίστικους τρόπους επιβίωσης. Μπορούμε να είμαστε οι μεμονωμένοι καταναλωτές και να έχουμε τα προφίλ που οι συσκευές και οι πλατφόρμες θέλουν να έχουμε ή διαφορετικά μπορούμε ωραιότατα να μη ξεχνάμε ότι ο πραγματικά συνειδητοποιημένος και πολιτικοποιημένος άνθρωπος δεν αγωνίζεται ποτέ μόνος του, αλλά πάντα ομαδικά.
Η ύπαρξη του ανθρώπου δεν αφορά την ατομική επιβίωση ή τη διαφυγή του. Είναι ομαδικό άθλημα. Ό,τι και να κάνουν οι μελλοντικοί άνθρωποι, θα το κάνουν πάνω απ’ όλα, μαζί.
* Ο Douglas Rushkoff είναι καθηγητής Θεωρίας της Επικοινωνίας και Ψηφιακής Οικονομίας στο Κολέγιο Queens (CUNY) του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, σχολιαστής τεχνολογίας και Μέσων Ενημέρωσης στο CNN, συνεργάτης του Ινστιτούτου του Μέλλοντος (Institute for the Future), συγγραφέας και ντοκιμαντερίστας. Δίνει διαλέξεις για τα Μέσα Ενημέρωσης, την Επικοινωνία και την Ηθική σε πανεπιστήμια, μουσεία, εκκλησίες, ιδρύματα και εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Το έργο του επικεντρώνεται στην ανθρώπινη αυτονομία στη ψηφιακή εποχή.
Απόδοση κειμένου από τα αγγλικά: Χρυσούλα Μπουκουβάλα
ΠΗΓΗ | aperopia.fr
Επιχειρείται λοιπόν τρομερή πνευματική μετάλλαξη προκειμένου να αναστραφεί ο ρόλος ανθρώπων και μηχανών και να εμπεδωθεί στους ανθρώπους η δόλια υπόθεση ότι οι άνθρωποι είναι αντικείμενα (reification). Ας αρνηθούμε λοιπόν αυτή τη διεστραμμένη κοσμοθεώρηση κι ας τα αφήσουμε όλα αυτά πίσω μας, μια για πάντα.
Κάπως έτσι υφιστάμεθα δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας που εκτοξεύουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα στο διάστημα —λες κι αυτή η κίνηση συμβολίζει κάτι περισσότερο από τη δυνατότητα ενός δισεκατομμυριούχου για εταιρική προώθηση.
Ακόμα κι αν μερικοί άνθρωποι κατορθώσουν με κάποιο τρόπο να επιβιώσουν μέσα σε μια τεχνητή θολωτή βιόσφαιρα στον Άρη —παρά το ότι αποτύχαμε να διατηρήσουμε μια τέτοια κατασκευή πάνω στη Γη σ’ ένα από τα δύο πειράματα βιοσφαίρας που κόστισαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια— το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερο κάτι σαν μια λέμβος σωτηρίας, (liferaft) για τις ελίτ παρά η εξέλιξη του ανθρώπινου διαστημικού αποικισμού.
Ο άνθρωπος είναι ομαδικός παίκτης
Όταν οι χρηματοδότες των hedge funds με ρώτησαν τον καλύτερο τρόπο να διατηρήσουν την εξουσία τους πάνω στις δυνάμεις ασφαλείας τους μετά το «γεγονός», τους απάντησα ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν είναι ήδη από τώρα να τους συμπεριφερθούν πραγματικά καλά, ώστε όταν έρθει η ώρα να νιώσουν υποχρεωμένοι σ’ αυτούς.
Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνουν είναι να χτίσουν δεσμούς με το προσωπικό ασφαλείας τους σαν να ήταν μέλη της δικής τους οικογένειας. Και όσο περισσότερο επεκτείνουν αυτό το συμμετοχικό ήθος στις υπόλοιπες επιχειρηματικές τους πρακτικές, στη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, στις προσπάθειες βιωσιμότητας και στη διανομή του πλούτου τους στους φτωχότερους, τόσο λιγότερες πιθανότητες θα υπάρξουν για να συμβούν τα περίφημα «γεγονότα».
Τελικά, όλη αυτή η τεχνολογική παραδοξότητα θα μπορούσε να εφαρμοστεί ήδη υπέρ των συλλογικών συμφερόντων και όχι υπέρ κάποιων ουτοπικών στόχων.
Η αισιοδοξία μου πράγματι τους διασκέδασε αλλά δεν τη συμμερίστηκαν καθόλου. Αυτοί οι τύποι ουδαμώς ενδιαφέρονται για το πώς θα αποφευχθεί μια καταστροφή, είναι πεπεισμένοι ότι πλέον το πράγμα έχει ξεφύγει κι ότι είναι πολύ αργά.
Παρ’ όλο τον πλούτο και τη δύναμή τους δεν πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν το μέλλον. Απλώς αποδέχονται το πιο σκοτεινό από όλα τα σενάρια και στη συνέχεια φέρνουν τα λεφτά και την τεχνολογία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να απομονώσουν τον εαυτό τους —ειδικά αν δεν μπορούν να βρουν κάθισμα στον πύραυλο προς τον Άρη.
Ευτυχώς, όσοι από εμάς δεν διαθέτουν χρηματοδότηση για να οργανώσουν τη διαφυγή τους, έχουν τελικά πολύ καλύτερες επιλογές.
Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τη τεχνολογία για τέτοιους αντικοινωνικούς και ατομικίστικους τρόπους επιβίωσης. Μπορούμε να είμαστε οι μεμονωμένοι καταναλωτές και να έχουμε τα προφίλ που οι συσκευές και οι πλατφόρμες θέλουν να έχουμε ή διαφορετικά μπορούμε ωραιότατα να μη ξεχνάμε ότι ο πραγματικά συνειδητοποιημένος και πολιτικοποιημένος άνθρωπος δεν αγωνίζεται ποτέ μόνος του, αλλά πάντα ομαδικά.
Η ύπαρξη του ανθρώπου δεν αφορά την ατομική επιβίωση ή τη διαφυγή του. Είναι ομαδικό άθλημα. Ό,τι και να κάνουν οι μελλοντικοί άνθρωποι, θα το κάνουν πάνω απ’ όλα, μαζί.
* Ο Douglas Rushkoff είναι καθηγητής Θεωρίας της Επικοινωνίας και Ψηφιακής Οικονομίας στο Κολέγιο Queens (CUNY) του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, σχολιαστής τεχνολογίας και Μέσων Ενημέρωσης στο CNN, συνεργάτης του Ινστιτούτου του Μέλλοντος (Institute for the Future), συγγραφέας και ντοκιμαντερίστας. Δίνει διαλέξεις για τα Μέσα Ενημέρωσης, την Επικοινωνία και την Ηθική σε πανεπιστήμια, μουσεία, εκκλησίες, ιδρύματα και εταιρείες σε όλο τον κόσμο. Το έργο του επικεντρώνεται στην ανθρώπινη αυτονομία στη ψηφιακή εποχή.
Απόδοση κειμένου από τα αγγλικά: Χρυσούλα Μπουκουβάλα
ΠΗΓΗ | aperopia.fr
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] CRISPR: Ακρωνύμιο τεχνικής ακριβούς κατάτμησης και τροποποίησης του DNA που προέρχεται από τα αρχικά Cluster Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats που αποδίδεται ως Συστοιχία Μικρών και Επαναλαμβανόμενων Αλληλουχιών DNA
[2] Hedge Funds: αντισταθμιστικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου. Είδος επένδυσης χρημάτων σε αμοιβαία κεφάλαια που περιλαμβάνει ένα σύνολο διαφορετικών χρηματοοικονομικών προϊόντων
[3] Ethereum: είδος κρυπτονομίσματος (ψηφιακού νομίσματος), διάδοχος του bitcoin. Τα κρυπτονομίσματα είναι μια αποκεντρωμένη ηλεκτρονική μορφή χρήματος η οποία βασίζεται πάνω στις αρχές της κρυπτογραφίας για την διασφάλιση του δικτύου και την επαλήθευση των συναλλαγών. Τα περισσότερα κρυπτονομίσματα κάνουν χρήση μιας Κατανεμημένης Βάσης Δεδομένων ως τον πυλώνα του συστήματος τους, το επονομαζόμενο Blockchain.
Κατηγορίες:
Σχόλια