Η ΣΧΕΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΒΕΖΑΝΗ

Ο Δημήτριος Βεζανής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1904 όπου και σπούδασε. Συνέχισε τις σπουδές του σε διάφορα Πανεπιστήμια της Γερμανίας και έγινε διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Το 1926 επέστρεψε στην Ελλάδα διδάσκοντας σε ανώτατες σχολές, γενόμενος καθηγητής της Γενικής Πολιτειολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και του Συνταγματικού Δικαίου στην Πάντειο Σχολή μέχρι τον θάνατό του το 1968. Από το 1937 μέχρι το 1948 διετέλεσε διευθυντής του ΙΚΑ, ενώ κατά την περίοδο 1930-1931 διετέλεσε Νομάρχης Άρτας.

Ο Βεζανής επισήμαινε ότι «η θρησκεία αποτελεί έναν από τους κυριώτερους συνεκτικούς δεσμούς του Έθνους» καθώς είναι ένας εκ «των κυριοτέρων συντελεστών της εθνικής συνειδήσεως του Λαού». Κατ’ εκείνον «η Θρησκεία είναι το Πνεύμα, το Έθνος είναι η Ιστορία. Η μία στρέφει τα βλέμματα προς τον Ουρανόν, η άλλη ατενίζει προς την Γην. Η μία είναι το Υπερβατικόν, η άλλη το εγκόσμιον».

Αναλύοντας τις σχέσεις της Ορθοδοξίας με το Ελληνικό Έθνος και τον Ελληνισμό, ο Βεζανής υπογράμμιζε α) ότι ο Ελληνισμός παρέσχε το γόνιμο έδαφος για την διάδοση του Χριστιανισμού, β) ότι το Χριστιανικό Δόγμα κατά την διαμόρφωσή του δέχθηκε βαθύτατες επιρροές από την ελληνική φιλοσοφία και γ) η ελληνική γλώσσα αποτέλεσε το βάθρο στήριξης για την περαιτέρω διάδοση του Χριστιανισμού.

Επιπλέον, τόνιζε ότι «και ο Ελληνισμός ήντλησε την κυριωτέραν του δύναμιν από την συνύφανσιν του με την Χριστιανικήν Θρησκείαν», καθώς η Βυζαντινή Αυτοκρατορία «η οποία ήτο ελληνική και Χριστιανική κατ’ ουσίαν από της πρώτης αρχής της ιδρύσεώς της, συν τω χρόνω γίνεται και τύποις ελληνοχριστιανική και καθίσταται ο προμαχών των Χριστιανών κατά των Βαρβάρων και των Απίστων. Εάν τις εγκύψη εις την μελέτην της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δεν θα δυνηθή να διακρίνη ποία γεγονότα αφορούν το Έθνος και ποία την Θρησκείαν διότι τα πάντα αφορούν και το μεν και την δε».

Ο Βεζανής επισήμαινε ότι κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας «η Θρησκεία είναι εκείνη η οποία διατηρεί άσβεστον το εθνικόν αίσθημα των Ελλήνων», καθώς και ότι «η Εκκλησία πρωτοστατεί εις πάσαν εξόρμησιν του Έθνους». Είναι, δηλαδή, τόσο στενή η σύνδεση μεταξύ του Ελληνικού Έθνους και της Ορθόδοξης Χριστιανικής θρησκείας ώστε ο Βεζανής υποστήριζε ότι «εάν απολεσθή η εθνική συνείδησις κατ’ ανάγκην θα απολεσθή και η θρησκευτική ορθόδοξος συνείδησις».

Όμως, παρά την στενή μεταξύ τους σχέση, ο Βεζανής υπογράμμιζε ότι δεν θα πρέπει ούτε το Έθνος να επικυριαρχεί της Θρησκείας, αλλά ούτε και η Θρησκεία να επικυριαρχεί του Έθνους. Συγκεκριμένα τόνιζε ότι «όπως δεν δικαιούμεθα να υπερπληρώσωμεν την Θρησκείαν με εθνικά στοιχεία, διότι τούτο νοθεύει και καταβιβάζει το νόημα αυτής, ούτω δεν δυνάμεθα να υπερφορτώσωμεν το Έθνος με θρησκευτικά στοιχεία διότι τούτο χαλαρώνει, αποτονώνει και εν τέλει καταλύει το Έθνος. Το Έθνος αποτελεί ανυπολογίστου αξίας δύναμιν η οποία έχει αξίαν και καθ’ εαυτήν αλλά και διότι άνευ αυτής ο Ελληνικός λαός είναι προωρισμένος να απολεσθή και να απορροφηθή. [Γι’ αυτό] δεν δυνάμεθα δια των πράξεων και δια των λόγων μας να λησμονώμεν τέλεον το Έθνος και να προβάλωμεν και να προτάσσουμε εν παντί την Θρησκείαν».

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, παρά την χριστιανική του πίστη, ο Βεζανής δεν φαίνεται να ήταν υπέρ του πουριτανισμού σε ότι αφορά τα κοινωνικά ήθη. Σημείωνε μεν ότι «η έκλυσις των ηθών δεν δημιουργεί ατμόσφαιραν κατάλληλον δια την άνθησιν ανωτέρων πνευματικών λειτουργιών» αλλά, ταυτόχρονα, υπογράμμιζε ότι η «υπερβολική αυστηρότης των ηθών και σεμνοτυφία οδηγούν εις απονέκρωσιν των ευγενεστέρων ροπών του ανθρώπου».

Συνοψίζοντας την σχέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Ελληνική Πολιτεία, ο Βεζανής υπογράμμιζε: «Εμπνεόμενοι από βαθυτάτην πίστιν προς τας αρχάς της χριστιανικής ημών Ορθοδόξου Θρησκείας και Εκκλησίας και από βαθύτατο έρωτα και λατρεία προς την Ελληνικήν Πατρίδα, ζητούμεν μίαν Εκκλησίαν καλλιεργούσαν εν τω πνεύματι της Παραδόσεως το Χριστιανικόν Πνεύμα και στηρίζουσαν το διαρκώς από φίλους και εχθρούς κινδυνεύον φιλόχριστον Ελληνικόν Έθνος και ζητούμεν μίαν Ελληνική Πολιτείαν καλλιεργούσαν την Ιδέαν του Έθνους και στηρίζουσαν διά παντός δυνατού μέσου την Θρησκείαν της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας. Θέλομεν την Εκκλησίαν βοηθόν του Έθνους και το Έθνος προάγον και καλλιεργούν τας αξίας της Χριστιανικής Θρησκείας».

Κατ’ εκείνον η Παιδεία του ελληνικού λαού έπρεπε να στηρίζεται στο δίπτυχο Θρησκεία και Έθνος, ενώ «βάσις δε του λαϊκού πνευματικού πολιτισμού δεν μπορεί να είναι άλλη από την Ορθόδοξον Χριστιανικήν Θρησκείαν, την θρησκείαν των αθανάτων προγόνων μας του 1821 που τόσον στενά συνδέεται με την έννοιαν της Ελληνικής Πατρίδος».

* Το βιβλίο του Γιάννη Κολοβού με τίτλο «Εθνικισμός, ένα κίνημα κατ’ εξοχήν λαϊκόν: οι ιδέες και η κοσμοθεωρία του καθηγητή Δημήτριου Βεζανή» μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πελασγός».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 9ης Ιουνίου 2019 της εφημερίδας «Ελεύθερη Ώρα».