Ο καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης

Η στιγμή είναι κατάλληλη εξαιτίας του εκρηκτικού επιχειρηματικού ενδιαφέροντος για την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της μηχανικής μάθησης (machine learning) και άλλων κλάδων έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη. Μεγάλες εταιρείες πληροφορικής έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούν τα συνειδησιακά και βιολογικά όρια του ανθρώπινου σαν εμπόδιο στη συσσώρευση, και καλοβλέπουν τις δυνατότητες να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο μέσω της μηχανικής μάθησης, της αναβαθμισμένης ρομποτικής και άλλων τεχνολογιών της “4ης βιομηχανικής επανάστασης”. Η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται σήμερα σ’ ένα αρχικό στάδιο, περιορισμένη σε εξειδικευμένες εφαρμογές, αρκετά μακριά απ’ το ανθρώπινο ισοδύναμο ή την γενική ανθρώπινη διανόηση, το επίπεδο δηλαδή που είναι υλικό για την επιστημονική φαντασία· αν και τέτοιος είναι πράγματι ο στόχος μερικών σοβαρών ερευνητικών προγραμμάτων. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα κι αυτή η περιορισμένη εκδοχή τεχνητής νοημοσύνης έχει εισβάλει στην καθημερινή ζωή, στον παγκόσμιο Βορρά/Δύση, στην Κίνα, σε κάποιο βαθμό και παγκόσμια: οι αλγόριθμοί της οργανώνουν την λειτουργία των social media, οικονομικές δραστηριότητες, εικονικά παιχνίδια, τον έλεγχο εργασιακών χώρων, συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και την αστυνομική επιτήρηση.

Βρισκόμαστε λοιπόν σ’ αυτό που μαζί με τους Atle Mikkola Kjosen και James Steinhoff (συν-συγγραφείς του βιβλίου) αποκαλούμε “υπαρκτός καπιταλισμός τεχνητής νοημοσύνης”. Οι τεχνολογίες του θα συνεχίσουν να αποικιοποιούν όσα θεωρούσαμε αποκλειστικά ανθρώπινες ικανότητες, και θα εφαρμόζονται σ’ ένα όλο και πιο εκτεταμένο φάσμα δραστηριοτήτων. Όπως υποστηρίζει ο James Steinhoff η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί τελικά να γίνει εκείνο που ο Μαρξ αποκαλούσε “γενική συνθήκη της παραγωγής”, μια βασική υποδομή για κάθε εμπορική δραστηριότητα, όπως ήταν οι ατμομηχανές και τα τραίνα τον 19ο αιώνα, ή ο ηλεκτρισμός και οι μαζικές μεταφορές στον 20ο.
Αυτή η διαδικασία ξεδιπλώνεται σχεδόν αποκλειστικά υπό την καθοδήγηση γιγάντιων ολιγοπωλιακών επιχειρήσεων - Google, Microsoft, IBM, Amazon, Facebook, Alibaba, Tencent, Baidu - με την βοήθεια κυβερνήσεων που διψούν για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στην εθνική ασφάλεια. Ο Μαρξ θα την είχε καταλάβει πολύ καλά αυτήν την εξέλιξη. Συνεπώς χρειαζόμαστε μια μαρξιστική κριτική στην τεχνητή νοημοσύνη ως πιθανότατα το πρωταρχικό σύγχρονο παράδειγμα της οδηγούμενης απ’ το κέρδος και την επαναστατική / καταπιεστική ιδιοποίηση τεχνο-επιστημονικής γνώσης. Όμως αυτή η ίδια διαδικασία αμφισβητεί τις ανθρωπιστικές παραδοχές που υπάρχουν στην μαρξιανή αντίληψη για την εργασία: συνεπώς χρειαζόμαστε επίσης μια κριτική στον μαρξισμό απ’ την σκοπιά της τεχνητής νοημοσύνης.

Ερώτηση: Ο λανθάνων ανθρωπισμός του Μαρξ είναι ένας απ’ τους κύριους στόχους σας στο δεύτερο μισό του βιβλίου. Μπορείς να πεις μερικά πράγματα επ’ αυτού;

Απάντηση: Για τον Μαρξ το αποκορύφωμα του καπιταλιστικού μηχανικού εξοπλισμού ήταν φυσικά το εργοστάσιο το βασισμένο στις ατμομηχανές, αυτό υπήρχε στην εποχή του, ένα τεχνολογικό καθεστώς που απασχολούσε και εκμεταλλευόταν εργάτες σε μαζική κλίμακα. Συνεπώς μπορούσε να συνεχίσει να θεωρεί την μηχανή σαν ένα συμπλήρωμα και παράγωγο του ανθρώπινου κόπου - σαν “νεκρή εργασία” που προέρχεται και πρέπει να κινητοποιείται απ’ την “ζωντανή εργασία”. Είχε μια ή δυο προφητικές εκλάμψεις σχετικά με την περιθωριοποίηση των εργατών που θα μπορούσε να προκαλέσει η ακραία αυτοματοποίηση, στιγμές μέσα στο έργο του που παραμένουν αμφιλεγόμενες μέσα στην μαρξιστική παράδοση. Αλλά ο Μαρξ δεν βρέθηκε ποτέ μπροστά έστω σ’ έναν πρώιμο μηχανικό υπολογιστή, κι ούτε κατά διάνοια μπροστά στην τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό που βάζουν στον ορίζοντα οι έρευνες τεχνητής νοημοσύνης είναι, ωστόσο, η πιθανότητα ότι το μηχανικό “συμπλήρωμα” στην εργασία γίνεται το κυρίως παιχνίδι. Και ότι το όριο που αντιλήφθηκε ο Μαρξ ανάμεσα στο ζωντανό και στο νεκρό καταρρέει.

η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Μετάφραση / απόδοση Z.S.
Σημειώσεις

1 - Inhuman Power, Artificial Intelligence and the Future of Capitalism είναι ο τίτλος βιβλίου που εκδόθηκε το 2019.
Υπάρχει διαθέσιμη και μια εκδήλωση / παρουσίαση κι απ’ τους 3 συγγραφείς που έγινε στο Τορόντο στις 22 Νοέμβρη του 2019, εδώ>>.
[ επιστροφή]

sarajevomag