ΟΙ ΜΕΓΆΛΕΣ ΘΈΡΜΕΣ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΕΊΟΥ ΚΩ

Τα υπόκαυστα των θερμών του Ασκληπιείου Κω, φωτογραφία της δεκαετίας του '60. Οι θερμές πηγές και η ιαματική ιατρική εξακολουθούν να αποτελούν σημαντ

• 8/03/2023

Τα υπόκαυστα των θερμών του Ασκληπιείου Κω, φωτογραφία της δεκαετίας του '60.

Οι θερμές πηγές και η ιαματική ιατρική εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό πολιτιστικό υπόβαθρο σε όλο τον κόσμο.

Είναι γνωστό ότι οι ιαματικές πηγές αποτελούσαν μέρος της ιπποκρατικής θεραπευτικής συλλογιστικής και αγωγής.

Για αυτό τον λόγο φτιάχτηκαν οι Μεγάλες Θέρμες κυρίως για τις ανάγκες φιλοξενίας και θεραπείας των επισκεπτών του Ασκληπιείου της Κω.

Από νωρίς οι άνθρωποι ανακάλυψαν τις ευεργετικές και θεραπευτικές ιδιότητες του νερού. Λόγω της σημασίας του, το νερό θεωρούνταν μαγευτικό και δώρο των θεών. Οι Αιγύπτιοι και οι Ισραηλίτες συνήθιζαν να βυθίζονται στο ιερό νερό του Νείλου και της Ιορδανίας, οι Ινδουιστές στον ποταμό Γάγγη για να θεραπεύσουν την ψυχή και το σώμα τους.

Στην Αιγυπτιακή εποχή το νερό χρησιμοποιήθηκε επίσης για λόγους υγιεινής και κοσμετολογίας. Φαίνεται ότι οι Αιγύπτιες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν τους υδρατμούς για να είναι πιο όμορφες και η θρυλική Κλεοπάτρα έφτιαχνε περιτυλίγματα με λάσπη από τη Νεκρά Θάλασσα, για να διατηρήσει τη θρυλική ομορφιά της. Ωστόσο, από τους Έλληνες γεννήθηκε ο θερμαλισμός.

Με τον καιρό χτίστηκαν νέα λουτρά, δημόσια και ιδιωτικά, μέσα σε διάφορες πόλεις.

Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν καλά τις ευεργετικές ιδιότητες των θειούχων πηγών, ιδιαίτερα για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων και για την ανακούφιση από μυϊκούς πόνους και αρθρώσεις. Στα ομηρικά ποιήματα και στον Ησίοδο γίνονται πολλές αναφορές στη χρήση των λουτρών. Επίσης, ορισμένοι από τους διάσημους φιλοσόφους της Ελλάδας, όπως ο Ιπποκράτης και ο Πλάτων, έγραψαν για τα οφέλη της υδροθεραπείας. Ο Ιπποκράτης αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος στο ιαματικό νερό στο έργο του «De is, a quiz at loci», στο οποίο περιέγραψε τα χημικά και οργανικά χαρακτηριστικά του νερού και τις επιπτώσεις των ζεστών και κρύων λουτρών στο ανθρώπινο σώμα. Πρότεινε την υπόθεση ότι όλες οι ανθρώπινες ασθένειες ξεκίνησαν από μια ανισορροπία των σωματικών υγρών. Για να αποκατασταθεί η ισορροπία, συμβουλεύτηκαν αλλαγές στις συνήθειες και στο περιβάλλον, όπως μπάνιο, εφίδρωση, περπάτημα και μασάζ. Για το λόγο αυτό, τα λουτρά συχνά συνδέονταν με γυμνάσιο. Μετά το μπάνιο γινόταν μασάζ σώματος με λάδι και αλοιφές για την αποκατάσταση των ιδιοτήτων του δέρματος και τη χαλάρωση του ασθενούς.

Ο θερμαλισμός γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα αλλά στη ρωμαϊκή εποχή γνώρισε τη χρυσή του εποχή .Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το μπάνιο ως κανονικό πρόγραμμα για την υγεία.Στο Ασκληπιείο της Κω τα λουτρά του, τροφοδοτούνταν με μεταλλικό ιαματικό νερό τόσο από το Κοκκινόνερο και τον Σουλά όσο και από την Βουρίνα με καθαρό πόσιμο νερό.

Στο ανώτερο άνδηρο του θεραπευτικού-λατρευτικού κέντρου βρίσκονται η περιμετρική στοά και ο ναός του Ασκληπιού[Α], στο μεσαίο άνδηρο, ο βωμός του Ασκληπιού, ο ναός του Ασκληπιού[Β], ο ναός C [Απόλλωνα], το κτίριο D, το κτίριο Ε και η εξέδρα, στο κατώτερο άνδηρο, η περιμετρική στοά, ο ναΐσκος του Γαίου Ξενοφώντα, οι κρήνες και οι βεσπασιανές, και στο επίπεδο των προπυλαίων, τα προπύλαια, οι θέρμες του Γαίου Ξενοφώντα, το Hospitium [δωμάτιο φιλοξενίας] το θρησκευτικό πορνείο [οίκος της Αφροδίτης] και οι Μεγάλες Θέρμες.

Ένα μέρος από τις θέρμες είχαν ανασκαφεί από τον Γερμανό αρχαιολόγο R.Ηerzog με το ψυχρό λουτρό, εκεί δημιουργήθηκε το Antiquarium ένα υποτυπώδες μουσείο όπου είχαν συγκεντρωθεί τα ευρήματα τους.

Το 1937-1938 το μετέφερε σε άλλο σημείο ο Ιταλός αρχαιολόγος Morricone για να συνεχίσει την έρευνα του στις αίθουσες του ζεστού νερού.

Κατασκευάστηκε σε 2 φάσεις το κτίριο των θερμών, μία πρώτη στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ μετά από τον σεισμό του 139 μ.Χ και μια δεύτερη μεταγενέστερη στον 3ο αιώνα μ.Χ από άγνωστη αιτία.

Περιελάμβανε το αποδυτήριο με ξυλοροφή , την παλαίστρα και ένα χώρο για λατρεία των αυτοκρατόρων και αίθουσες των λουομένων. Απέναντι του συναντάται ακόμη το άγαλμα του Ασκληπιού.
Το συγκρότημα των Μεγάλων Θερμών στα Προπύλαια και κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγας του χαμηλότερου ανδήρου κατελάμβανε μέρος από τα υπόγεια δωμάτια του Οίκου της Αφροδίτης.

Αποτελούνταν από τρείς αψιδωτές αίθουσες. Η πρόσβαση γινόταν μέσω κλίμακας από την βορειοδυτική γωνία του συγκροτήματος, υπήρχαν 5 τετράγωνα δωμάτια με το δυτικότερο να είναι το δωμάτιο εισόδου το οποίο επικοινωνούσε με τη μεγαλύτερη αψιδωτή αίθουσα, την θολοσκέπαστη Basilica Thermarum- την κεντρική αίθουσα των θερμών.

Στα νότια της Βασιλικής γινόταν η είσοδος στο frigidarium, ένα δωμάτιο με μπάνιο με κρύο νερό στη μεσαία αψιδωτή αίθουσα του συγκροτήματος. Στα νότια του επικοινωνούσε με μικρό δωμάτιο που ίσως ήταν οι θερμοί λουτρώνες. Στο νοτιοανατολικό μεγάλο δωμάτιο του συγκροτήματος, υπήρχε ένας κυκλικός χώρος που χρησίμευε ως tepidarium, δηλαδή το ζεστό (tepidus) μπάνιο των ρωμαϊκών λουτρών που θερμαινόταν από σύστημα υποκαύσου ή ενδοδαπέδιας θέρμανσης.

Στα νότια υπήρχαν μικροί χώροι τα praefurnia. Στις αίθουσες του θερμού λουτρού η θερμότητα διοχετευόταν απο έναν θερμαντικό κλίβανο [praefurnium] και από τα υπόκαυστα.

Ανάμεσα στα αποδυτήρια, τα ανατολικά δωμάτια της στοάς του χαμηλότερου ανδήρου και το νοτιοδυτικό caldarium μία «θερμή αίθουσα», απαραίτητο στοιχείο της οποίας ήταν η ύπαρξη πισίνας. Προσανατολισμένο στα νοτιοδυτικά, ώστε να εκμεταλλεύεται τη θερμότητα του μεσημεριανού ήλιου. Εδώ έχουν βρεθεί υπολείμματα δεξαμενής ποηυ επιβεβαιώνουν την λειγτουργία του.

Η δυτική αψίδα της αίθουσας του frigidarium κατελήφθη στα νεότερα χρόνια από ελαιοπιεστήριο για την εξαγωγή λαδιού.

Η όλη εγκατάσταση ήταν φτιαγμένη από ντόπιο γκρι ασβεστόλιθο και από μάρμαρο του Δίκαιου.

Ότι βλέπουμε σήμερα προέρχεται από την τελευταία οικοδομική φάση του 2ου-3ου αιώνα μ.X.

Οι Μεγάλες Θέρμες σταμάτησαν να λειτουργούν μετά από ισχυρό σεισμό από κοντινό επίκεντρο, πιθανώς του 334 μ.Χ από το γειτονικό Ρήγμα Ula-Oren της γνωστής ζώνης διάρρηξης Gokova -του Κεραμικού Κόλπου.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Κos-R.Herzog,1932

2.Ασκληπιείο Κω-Ιάκωβος Ζαρράφτης

3. Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023

4.Το Ασκληπιείον της Κω, Μποσνάκης Δ., 2014

5.History of the Baths and Thermal Medicine,2017

Serena Gianfaldoni, Georgi Tchernev, Uwe Wollina,Maria Grazia Roccia,Massimo Fioranelli, Roberto Gianfaldoni,and Torello Lotti

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5535692/